Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Маргарита Туринге юрăçа

Çил çаврăнать те çаврăнать,

Çул йыхăрать те йыхăрать.

Кама пулин те çул пулать,

Кама пулин те чун хушать —

Санпа мана, манпа сана

Инçе çула туртать.

Шап-шурă кĕмĕл чечекле,

Шап-шурă йăлтăр пĕрчĕкле

Çут тĕнчере илемлĕ чух

Хĕвел ăшшиллĕ ик куçу

Манпа сана, санпа мана

Телейлĕ çул сунать.

Кун çаврăнать те таврăнать,

Çул пĕрлешет те уйрăлать.

Кампа пулин те çул ăнать,

Кампа пулин те чун юрлать —

Манра санран, санран манра

Чун юратни юлать.

Ту айĕнче ларать Тăвай,

Тăвайккирен анать ун хурлăх

Лав-урапа тӳнет пĕрмай,

Автобус вĕçнĕ карлăк урлă...

Тӳрлет эс ку çула тавай!

Тек пĕттĕр çак нуша çĕклемĕ.

Кĕперлĕ, чĕнтĕрле Тăвай,

Пулатăнах çĕршыв илемĕ.

2002, чӳк, 6.

Шывсен, пĕлетĕр, пур кашнин çăлкуç,

Çак пурнăç та — чăн вĕренӳ, ăс-пуç.

Чик нӳхрепе эс айăп-кăлтăкна

Пуян, илемлĕ, ăслă пурăнма.

Тăмастăн çирĕп — ан вĕрент çынна,

Чăн пурнăç йывăр ĕмĕр-ялана.

Паян пулсан та тĕрлĕлĕх хакра

Мăн асаттен чăн йăлине упра.

Тĕреклĕ никĕс те тымар пулсан

Нихçан хăрамăн вăрçă-харçăран:

Нӳкер пек тăрĕç те вĕсем ума,

Шăпа çĕмренĕ тăрăнмĕ чунна.

Ахаль ан пурăн, пурăн пур тума,

Вĕрен ялан — малаш енне утма.

Аçу-аннӳн таса ятне упра,

Юрат виçесĕр — пулĕç канăçра.

Мухтатăп эп Турра савакана

Ятне тумасăр — чĕрепе, чунпа.

Илемлĕ мар, телейлĕ пул тени

Кашниншĕн пултăр пурăнăç шăпи.

Кĕске çак пурнăç — çырăннă шăпа,

Турра кĕл ту веç вĕçленме ырпа:

Ун тараси çине çитсессĕн эс

Сан япăха ырру çĕнтертĕрех.

Эп вĕрентместĕп, эпĕ вĕренеп,

Тĕнче ăсне те ытама илмен.

Пĕлесчĕ: мĕн-ши пурăнăç тĕшши:

Эрех-ши, ăс-ши, манăн çылăх-ши?

Сире сунап телей эп, тăвансем,

Малалла

Анук пӳрте кĕчĕ те малалла иртме хăяймасăр алăк патĕнчех чарăнса тăчĕ. Кунашкал вăл Микулана качча тухнăшăн ашшĕ тилĕрсе ятлаçнă вăхăтра та именмен.

Сантăр, хĕрĕ кĕнине çав самантрах асăрхарĕ пулин те, ун еннелле çаврăнса пăхмарĕ, пĕр сăмах чĕнмесĕр сӳсмен юсаса ларчĕ.

Амăшĕ çеç хĕрĕ çине яланхи пекех савса пăхрĕ.

— Турă çырлахтăр, Анук, — лăпкăн та çепĕççĕн чĕнчĕ Наçтик, — мĕн ара эсĕ, ют çын пек алăк кутĕнчех тăратăн? Ирт тĕпелелле. Ав, унта лар!

Ашшĕ сиввен кĕтсе илнĕ хыççăн амăшĕ ăшă кăмăлпа йышăнни Анука ыррăн хурлантарчĕ, куççуль кăларчĕ.

Наçтик Анук куççульне курчĕ те хăраса ӳкрĕ. Пуç тайма юратман, хăйне тивĕçлĕ тытма хăнăхнă çирĕп кăмăллă хĕрĕ ахальтен макăрмасса аван пĕлет вăл. Акă кĕрӳшĕ шыва пăрахнă чул пек çухални тăватă уйăх та ытла иртрĕ ĕнтĕ. Унтанпа пĕринчен тепри хăрушăрах та хурлăхлăрах мĕнле кăна халап çӳремерĕ-ши ял тăрăх! Ку инкек-синкексем Анука вут çине пăрахнă евĕр çунтарсан та, вăл пĕр тумлам куççуль кăлармасăр тӳссе пурăнать. Халь ун куçĕнче куççуль курăнчĕ пулсан, темле ытла та пысăк, тӳсейми инкек сиксе тухни паллах. Анчах мĕнле инкек-ши?

— Анук, мĕн пулнă сана? Ма макăратăн?

Вăл тăрать — çамрăк çын. Ун ури айĕнче —

Аслă çĕр. Ун çинче — çурхи каç, мĕльюн çăлтăр.

Аллинче — чĕр тăпра. Тĕнчерен тĕлĕнсе,

Çамрăк çын — председатель тăрать.

Ан тив, тăтăр!

Ун çинче — çурхи каç, мĕльюн çăлтăр.

Вăл çӳренĕ паян хир тавра. Мĕн иртен

Пуçласа каçченех тĕрĕсленĕ, тĕпченĕ.

Халь тăрать вăл канса, вăл чунтан хĕпĕртет.

Халь вăл лайăх туять: çĕр хăвачĕ çĕкленнĕ!

Кăнтăрла тĕрĕсленĕ, тĕпченĕ.

Инçетре тракторсем, Вĕсене парăнать

Аслă çĕр, тулăх çĕр те мĕнпур çутçанталăк.

Уй-хирте çĕнтерӳçĕ юрри янăрать...

Чылайччен ман герой тăчĕ чунĕ канмалăх,

Пăшăлтатрĕ: «Мухтав, çутçанталăк!..»

Вара утрĕ киле. Халь ăна килĕнче

Куç хупмасăр кĕтет çамрăк арăмĕ-тусĕ.

Çăлтăрсем тӳперен йăлтăраç киленсе,

Уй-хир урлă мăнаçлăн утать çĕнтерӳçĕ.

Килĕнче — çамрăк арăмĕ-тусĕ.

Çĕнтерӳçĕ утать. Шухăшпа пăлханать.

Çĕр хăватла сывлать: «Тулăх пулĕ тырпулă!»

Ешĕл тумлă хире тухакан хапхана

Ват хуралçă уçать.

Малалла

Савни валли чунра пасар эп уçрăм,

Унта сутма тем чухлĕ тавар тупрăм.

Пыл евĕр тутине чуппа туса паратăп

Мĕнпӳр таварăма, хам çап-çара юлатăп.

Анчах та вăл, мана сутса, пытанчĕ

Тăшман килне, мана паян йăлт манчĕ.

Чечек пек тутисем тарăхупа ун тулчĕç,

Ман ĕмĕтсем çапла вĕçеймесĕрех юлчĕç.

Эп мĕншĕн кулянни сана пач кирлĕ мар,

Çапах, савни, мана паян эс шанчăк пар.

Эс ан ятла мана, ман юрату — кăвар,

Атя-ха паянтан çав кăварта çунар.

Пĕччен çунни, пĕлетĕп, питĕ час сӳнет,

Савнипеле савни çунни чăн юрату кӳрет.

Çурла уйăх çӳлте, пит хитре кĕрхи каç,

Ман савни ман патра, куçĕсем йăл кулаç.

Ларчĕ вăл ман умма, телей кӳчĕ мана,

Вăл пур чух улшăнать çак тискер самана.

Хĕвел пек ун тути, ялтăрать, пĕçертет,

Ман чуна-чĕрене тыткăна вăл илет.

Тутинчен чуптуни — симпылпа им ĕçни,

Унпала калаçни — ăраскаллă пулни.

Инçе, инçе каятăн, хĕрĕм. Умра малашлăх. Мĕн кĕтет сана унта? Тăван килӳ аякка-аякка юлса пырать. Эсĕ пурнăç çулĕпе тарăнран-тарăна кĕрсе пыратăн. Акă çитес çĕре çитрĕн. Вĕренме кĕтен. Кашни кун пĕрешкел: кĕнекесем, тетрадьсем, лекцисем... Студент пурнăçĕпе пĕрле çамрăклăх та урапа евĕр пĕрмай кусать. «Тăрăшса вĕренмелле, унсăрăн çывхарса килекен экзаменсене тивĕçлипе тытаймăн», — çаврăнаççĕ Вальăн пуçĕнче шухăшсем.

Пӳрте Вальăпа пĕрле пурăнакан юлташĕ Вика кĕрсе тăчĕ:

— Салам, — терĕ вăл алăкранах.

— Халиччен ăçта çухалса çӳретĕн, — кăмăлсăртарах ыйтрĕ унран Валя.

— Кайран каласа паратăп. Халĕ апатланар-ха. Хырăм питĕ выçрĕ, — терĕ юлташе тумтирне хывнă май. — Анне кукăль парса ячĕ, çисе пăхар.

«Ача-пăча çеç вĕт-ха вăл», — шухăшларĕ Валя ун çине тинкерсе.

Вика яланах хаваслă. Паян та акă çиçсе çеç тăрать. «Мĕнле пĕрмай савăнас килет унăн», — тĕлĕнет Валя.

Вика васкаса ялтан парса янă кучченеçĕсене сĕтел çине кăларса хучĕ, чей вĕретме лартрĕ, унтан тантăшĕ патне пырса ăна ыталаса илчĕ те:

— Валя, эпĕ сана кăштах савăнтарасшăн, — терĕ.

Малалла

Учительсене халаллатăп

1

Мартри хĕвеллĕ ир — куçра.

Шкула эс паянхи куна та

хальчченхинчен тухăçлăрах

ирттерессе шанса утатăн.

Шевле юхать чĕркĕмĕл пек.

Йăсăрланать шур тумĕ мартăн.

Юр шукăль выртрĕ хĕлĕпе.

Пăхсам: халь шукăлех те мар-тăр.

Çул хысакне татса, шарлак

тĕл-тĕл шĕнкĕртетет хăюсăр,

тĕл-тĕл — талпас апăршалла —

шыв пакăлтатăвĕ чарусăр.

Шкул партинчи тирек-çăка

çур хăнине тимлеççĕ шăпăрт:

пĕр чыхăнать, пĕр каçăхать

тирек çинче кил тупнă шăнкăрч.

«Ак çитрĕ хăй те — пуласси,

нумай пулмасть — умри тĕллевччĕ», —

тесе пуль шăнкăрчăн сасси

хайларĕ кĕвĕллĕ тĕрленчĕк.

2

Ан тив, çур техĕмĕ аван,

анчах та эс çакна-çке хапăл:

çур евĕр килнĕ саманан

пур ыр пĕлтерĕшĕ — ăс-хакăл.

Çĕршыв çыннийĕсен паян

ас-хакăлĕ кервен те тарăн.

Кунта, учитель, сан пая

кам тавлашса тунма пултарĕ?

Шутлатăн: ӳстĕр тивĕç сан.

Малалла