Электронлă вулавăш

— Кала—ха, Иван Петрович, мĕн тăвасшăн вĕсем суккăр хĕрпе? Выльăх сутмастпăр çапах та. Хăй ăçта илсе каяççĕ тесен мĕн каламалла тата? Пĕчĕк ача мар вăл.

— Унпа мĕн тăвасси ма кирлĕ пире? Илекене — тавар, пире — укçа. Ыйтас-тăвас пулсан, ку çын сана куç сиплекен больницăна илсе каять те. Паянах хăйĕнпе асăрхануллăн калаçса ил. Ыран пырсан сăмах-юмах ан тухтăр.

— Юрĕ, пурте йĕркеллĕ пулĕ, — шантарчĕ карчăк пӳлĕмрен тухнă май.

Çак калаçăва илтнĕ Галя шарт! сикрĕ. «Мĕн тумалла? Çак путсĕрсем Таньăна сутма шут тытнă. Часрах милицие пĕлтермелле кун çинчен. Таньăна хăйне те. Чим, вĕсем патĕнче Владимир Петрович ятлă чăваш каччи хваттерте тăни çинчен пĕлтернĕччĕ вăл юлашки тĕл пулу вăхăтĕнче. Ăна систермелле мар—ши малтан? Паянах каяс — карчăк кĕртес çук. Ыран ирпе унпа тĕл пулмаллах».

Çутăлнă-çутăлманах çитсе çурт алăкне шаккарĕ — уçакан пулмарĕ. Аптăранă енне хӳме çумĕнчи сак çине ларчĕ хĕр, Владимир Петрорич тухасса кĕтрĕ. Ашшĕпе Анна Ивановна çăткăн çынсем пулнине тĕппипех ăнланчĕ. Çак кăна паллă пулмарĕ: мĕн тума кирлĕ çав чечена куçсăр хĕр? Тарçă вырăнне тытма пулмасть ăна. Тен, карчăк пек урамра юрлаттарса укçа пуçтарттарасшăн? Кăна та шанмалла мар пек. Куçĕ курмасть пулсан та сывлăхлă хĕр Таня. Çак шухăшсем Гальăна анратсах ячĕç.

Çурт алăкĕ уçăлса хупăнчĕ те, ансăр сукмакпа арçын килни курăнчĕ. Çакна асăрханă хĕр калинкке умне пырса тăчĕ. Хытанка кевтеллĕ, çырă çӳçлĕ, чăлт шурă кĕпе çийĕн хура костюм тăхăннă, вăтăралла çывхарнă арçын утать ун енне..

Хĕр çине сăнавлăн пăхса илчĕ вăл, чарăнса тăчĕ.

— Ырă ир пултăр сире. Эсир Владимир Петрович пулатăр-и? — хăюлăх çитерсе ыйтрĕ хĕр.

— Хăвăра та çаплах пултăр. Каçарăр та, паллаймарăм-ха сире. Мĕн сăлтавпа ирех кирлĕ пултăм-ши? — чăвашла калаçакан хĕре курнипе тĕлĕнчĕ арçын.

— Эпĕ Иван Петрович Смирновăн хĕрĕ — Галя. Сирĕнпе тĕл пулса калаçмалли пуртан кĕтсе тăратăп. Çав калаçупа Таньăн пуласлăхĕ çыхăннă, — пуçне усрĕ хĕр.

— Атьăр апла парка. Унта пире никам та чăрмантармĕ, — сĕнчĕ Владимир Петрович.

Калаçу сыпăнмарĕ, пĕр хушă чĕнмесĕр ларчĕç. Хĕр пуçпаса сăмах хушасса кĕтрĕ арçын, лешĕ калаçăва пуçлама пĕлеймерĕ. Ирхи паркра çын та çук-ха, пĕр ватă арçын çӳп-çапа шăлса пуçтарать. Асăрхарĕ Владимир Петрович: хăй хваттере кĕнĕ çурт енне темиçе те çаврăнса пăхрĕ Галя. «Мĕн хăратать хĕре? Мĕншĕн Таньăн пуласлăхĕ çинчен асăнчĕ?» — ăнкарса илме тăрăшрĕ вăл. Галя хăй пуçласа сăмах хушни шухăшне татрĕ.

— Калас тенине тӳррĕнех калам, Владимир Петрович. Анна Ивановнăпа атте Таньăна аллă пин тенкĕлле пасарта ĕçлекен пĕр çынна сутасшăн. Ĕнер каçхине вĕсен калаçăвне илтрĕм. Сутăн илсе мĕн тăвасшăн унпа лешĕ? Паллă мар маншăн. Таньăна сиплеме илсе каятăп тесе улталамалла çав Исса ятлă çыннăн. Паян çĕрле илсе каймалла. Çакна илтрĕм те ним тума пĕлместĕп. Атте карчăка паян Таньăна килтен кăларма чарчĕ. Епле пулсан та пĕлтермеллех ăна кун çинчен. Тархасшăн, пулăшăр, Владимир Петрович. Шанчăк сирте кăна.

— Пулаççĕ вĕт йĕксĕк çынсем! Аçупа Анна Ивановна укçашăн тем тĕрлĕ киревсĕр ĕç тума пултарнине ăнлантăм-ха. Таньăпа та темиçе кун каярах çакăнта тĕл пулса калаçрăмăр. Ăна хурахсен аллине памастпăрах! Халех милицие евитлемелле. Санăн та ху курни-илтнине ăнлантарса заявлени çырмалла пулать.

— Атте пĕлсен вĕлерет мана куншăн. Ахаль те çын вырăнне хумасть, — пуçне усрĕ Галя.

— Куншăн ан хăра. Çак киревсĕр ĕçшĕн виççĕшĕн те саккун умĕнче явап тытмалла пулать, — лăплантарчĕ Гальăна Владимир Петрович уйрăлнă чухне.

Ирхине Таньăна Анна Ивановна вăратрĕ.

— Паян килтен тухмастăн. Хаклă хăнасем килмелле, — асăрхаттарчĕ карчăк.

Темшĕн хальхинче кăмăллăнах калаçрĕ пек-ха мăн аккăшĕ. «Тен, Владимир Петрович калаçнă та, çавăн хыççăн кăмăлĕ улшăннă? — шухăшларĕ хĕр. — Мĕнле хăнасем килеççĕ?»

Çак самантра алăк умĕнче ура сасси илтĕнчĕ.

— Кам унта? Алăк уçă, кĕрĕр, — ура çине тăчĕ Таня.

— Эпĕ-ха ку, Владимир Петрович. Калаçмалли пурччĕ, — пӳлĕме кĕрсе алăк патĕнчех чарăнса тăчĕ арçын.

— Анна Ивановна сирĕнпе тĕл пулнине килĕштермест. Эсир килнине пĕлсен каллех лекет мана. Иртĕр, ларăр пукан çине.

Владимир Петрович шалалла иртрĕ, анчах ларса тăмарĕ. Хăй пĕлнине часрах хĕре пĕлтересшĕн пулчĕ.

— Мăн аккупа Смирнов хăрушă çынсем. Укçапа мулшăн çывăх çыннисене те сутма хатĕр. Паян сана сутса яма кавар тунă. Кăна тантăшу — Смирновсен хĕре Галя — пĕлтерчĕ ирхине. Ан хăра, ним те тăваймĕç сана. Ирхинех Гальăпа милицие пĕлтертĕмĕр кун çинчен. Анна Ивановнăна ним те ан кала. Каçхине лешсем килсен те хăвна ним пĕлмен пек тыткала. Эпĕ те, милиционерсем те çумлăнах пулăпăр. Кӳрентерме памăпăр сана, — терĕ те Владимир Петрович хăй пӳлĕмне кайрĕ.

Пĕччен юлнă хĕрĕн ăшĕ вĕçрĕ çак калаçу хыççăн. Хăйне сутма, таçта ăсатма кавар тунине ниепле те ăна илеймерĕ. Ăна выльăх вырăнне кăна шутлаççĕ апла пулсан. Кама кирлĕ тăлăх турат? Анна Ивановна тăван тивет пулсан та чура вырăннех тытса усрать.

Ĕнер кĕртсе панă хура тул пăттине сивĕ чейпе сыпса çирĕ Таня, сĕрме купăсне илсе кил картине тухрĕ те сад пахчинчи сак çине вырнаçса ларчĕ.

 

«Кайăк хурсем карталанса

Кайрĕç кăнтăра.

Сивĕ çил çеç çывăрать пуль

Ăшă йăвара», — çепĕççĕн юхрĕ чăваш юрри.

 

Юрласа пĕтереймерĕ — пӳртрен Анна Ивановна тухрĕ те хĕр патне тăлт-тăлт утса пырса сĕрме купăсне туртса илчĕ.

— Килте ан юрла тесе миçе каламалла сана?! Тытса перем луччă нăйăлти сĕрме купăсна! Урамра çапкаланса çӳренĕ вăхăтра аванрах юрласчĕ. Ун чух укçине те нумайрах илсе килĕттĕн. Садра юрласа ларнăшăн укçа паракан çук! — çатракаланчĕ карчăк.

— Çитĕ мана мăшкăллама! — пĕрремĕш хут сассине хăпартрĕ хĕр ача, тӳрех ура çине сиксе тăчĕ.

— Ха! Урнă йытă хуçине те çыртать тет. Эс те çавах. Куçна сиплеме укçа тӳлесех çын тупрăм. Уншăн ак мĕнле тав тăватăн иккен! — хыттăн вăрçăнса пӳрте кĕрсе кайрĕ карчăк. Кăшт тăрарахпа алăк уçăлчĕ:

— Пĕр витре шыв ăшăтса мунчана леçрĕм. Кай, çăвăнса тасал! — кăшкăрчĕ Анна Ивановна.

«Епле ырă çын иккен ман мăн акка. Сутса яриччен çăвăнса тасалма та ирĕк парать», — тарăхса шухăшларĕ хĕр пӳрте кĕнĕ май.

Кил картинче мĕн пулнине уçă чӳречерен веçех курчĕ Владимир Петрович. Çак хивре калаçăва хутшăнас мар терĕ кăна. Таньăна сипленме ярасси çинчен суйнине те хăй хăлхипе илтрĕ.

 

* * *

Каç пулас умĕн çурт умне çăмăл машина çитсе чарăнчĕ. Пĕри кабинăрах юлчĕ, тепĕр тăватă арçын кил картине кĕрсе пӳрт алăкне шаккарĕç.

— Кĕрĕр, иртĕр. Тахçантанпах кĕтетĕп. Ларăр сĕтел хушшине, —хыпкаланса ӳкрĕ карчăк.

— Вăт халь паллашма та юрать. Ку — эп каланă Исса, — пуçне сĕлтрĕ Смирнов чĕрĕп питлĕ çын çине, пурте сĕтел хушшине вырнаçсан.

— Ахмад...

— Нурулло, — сăмах хушрĕç тепĕр иккĕшĕ.

— Ну, кинемей, ăçта сан тавару? Кăтарт, — терĕ Исса текенни пĕрер чĕркке эрех ĕçсен. — Хăв пек ват кăркка мар—и?

— И-и, хаклă çыннăм! Пĕр кашăк шывпа çăтса ямалли хĕре тиркеме çылăх! Пичĕ-куçĕ патша хĕрĕнни пек, кевтти хăваран яштака. Куçĕ кăна курмасть, пурпĕр аллă пинпе пама шалккă, — куçне шăлкаларĕ карчăк. — Халь хамăр хушăри килĕ-шĕве паллă тăвар-ха. Таварне каярах кăтартăп.

Ĕçрĕç, çирĕç. Малтан пит шарламанскерсен кăшт ларарахпа чĕлхисем уçăлчĕç. Исса текенни хăйпе илсе кĕнĕ сумкăран тĕрлĕ эрехпе апат—çимĕç кăларса карчăка тыттарчĕ.

— И-и, каплах расхутланмалла та марччĕ! — пăшăрханнă пек пулчĕ лешĕ. — Кун чуль кучченеçе ĕçсе-çисе те пĕтереес çук. — Çав вăхăтра ăшĕнче: «Хыт кукар темерĕн! Ытларах илсе килме те юратчĕ», — тесе ӳпкелешсе илчĕ. — Чим, ырă çыннăм, хĕре сутăн илсе мĕн тăвасшăн унпа?

— Мĕн тăвассине сан мĕн ĕç? Тавар — санăн, укçа — манăн, — лĕх-лĕх кулчĕ Исса. — Эсĕ, чее тилĕ, пуç çавăрса ан лар. Тавай кунта хĕре!

— Малтан укçапа татăлар. Шан сире, кăнтăр çыннисене! Яка пăр çине лартса хăварăр тата.

Исса текенни урăх тавлашса тăмарĕ, пиншакĕн шалти кĕсйинчен укçа тĕркемĕ кăларса сĕтел çине пăрахрĕ.

— Кунта аллă пин. Юрĕ, тата пилĕк пин бакшишле хушса паратăп. Урăх пĕр пуе та ан ыйт!

— И-и, тав сана, ырă çыннăм! — куркине çĕклерĕ карчăк. — Чиччас ертсе килетĕп тавар текеннине.

— Эп те санпа пырам-ха, — ура çине тăчĕ хальччен чĕнмесĕр ларнă Смирнов. Çӳлти хута хăпарсанах карчăка хулĕнчен кăлт тĕртрĕ: — Ну, ват супнă, тавай мана тивекен укçана!

— Кайран пайлăпăр, каярахпа. Калаçса килĕшнĕ тăрăх, çирĕм пинĕ санăн, — каялла чакрĕ лешĕ.

— Çирĕм мар, çирĕм пиллĕк. Тăр ухмах вырăнне ан хур мана. Унсăрăн... Тавай, халех пар ман тӳпене!

— Санăн хӳтлĕхсĕр ватă çынна çаратса пултăр, — укçине хĕвĕнчен кăларса шутлама пуçларĕ карчăк. — Акă тыт çирĕм пилĕк пин, тăранман куç!

— Эс пит çăварна ан кар! Юлашки шăлна çăтса ярăн тата. Юрĕ, эс хăвах аяла чĕнсе пыр ăна. Эпĕ хăнасем патне анатăп.

Хваттер хуçипе Смирновăн калаçăвне илтрĕ=ха Владимир Петрович. Çак пăтăрмаха хутшăнас темерĕ, малалла мĕн пулассине кĕтрĕ.

— Таня, уç! — алăка шаккарĕ Анна Ивановна.

— Мĕн кирлĕ? Эп паçăрах çывăрма выртнă, — лăпкăнрах калаçма тăрăшрĕ хĕр ача, алăка уçса.

— Сана сиплеме илсе каякан ырă çынсем çитрĕç. Аяла анма чĕнеççĕ. Пуçтарăн часрах, кирлĕ пек япалусене, сĕрме купăсна хăвпа пĕрле ил, — васкатрĕ карчăк.

«Ăçта Владимир Петрович? Ăçта милици? Нивушлĕ мана хӳтĕлеймеççĕ? Енчен те мĕн те пулин сиксе тухсан хама хамăн хӳтĕлеме тивет», — аялти хута аннă вăхăтра шухăшларĕ хĕр.

Аялти хутра шăв-шав тăрать. Тĕрлĕ чĕлхепе хыттăн калаçаççĕ. Пуçтарăннисем самай хĕрĕнкĕ.

— Акă пирĕн чиперкке те çитрĕ! Эсĕ сĕрме купăс нăйăлтаттарма, юрлама питĕ ăста теççĕ. Апла савăнтар-ха пире. Малтан пĕрер курка тытса парас пулать.

Паллашнă ятпа пултăр, — терĕ Нурулло текенни.

— Мĕн кирлĕ сире манран? Эрех ĕçместĕп, ан хистĕр те, — тути патне илсе пынă куркана айккине сирчĕ хĕр.

— Ĕçмест пулсан — ан хисте. Юрлатăр луччă, — алă сулчĕ Исса.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн