Электронлă вулавăш

Хытă кăшкăрашнипе Иван Авдеевичăн сывлăшĕ пӳлĕнет. Çав самантра Анфиса Павловна хуллен çеç сăмах хушать.

— Ашшĕ, — тет вăл, асăрханса, — унта вĕренме каяс текенсем питĕ нумай пулчĕç. Хытă суйларĕç унта... Пирĕн Маринене пĕр сăмахсăрах илчĕç. Савăн, ашшĕ, савăнмалла кăна... Эпир сан валли сюрприз тăвас тенĕччĕ...

— Ах, савăнмалла? Ах, сюрприз? — çĕнĕрен тилĕрсе кайрĕ Иван Авдеевич.

Çитменнине, кунта тата амăшĕ, Алтатти аппа, шăпах унăн куçĕ тĕлне пулчĕ.

— Эсĕ, ват тăмана, мĕн пăхса лартăн? — çиллессĕн ыйтрĕ Иван Авдеевич. — Пурте пĕр каварлă эсир! Аçта, ăçта кайса кĕмелле-ха манăн?

Районти аслă агроном, кӳтсе çитнĕ çиллине шăнараймасăр, пĕчĕк ача пекех ӳлесе макăрçа ячĕ.

— Ак халĕ чăн-чăн кăркка эс, ывăлăм, — терĕ Алтатти аппа.

Ĕç-пуç çакăн пек килсе тухнишĕн Алтатти аппа хăй ăшĕнче хытă пăшăрханать. «Хам та хирĕç тăмарăм-çке, — ӳпкелешет вăл. — Çамрăксем хăйсен ĕçне хăйсемех пĕлеççе, терĕм. Анчах ватисен сăмахне манмалла марччĕ çав. Ашшĕ-амăшĕ пиллесен — пин пулать, пиллемесен — кĕл пулать. Çавнашкал çаврăнса ан тухтăрах. Тур сыхлатăрах кĕçĕннине».

Анчах килти пăтăрмах çинчен, ашшĕ ăна киле кĕртместĕп тесе хăратни çинчен, кам çырса пелтернĕ-ши Маринене?

Паллах, амăшĕ тума пултарайман-ха ку ĕçе. Вăл çавнашкал ырă мар ĕç тунă пулсан, тăван хĕрĕн ĕмĕтне хуçмаллипех хуçатчĕ.

Натюш ĕçе ку. Вăл, ашшĕ пекех, ытла та «терĕслĕхе юратать». Саккунлăха. Килти мĕнпур хыпар-хăнара «юратнă йăмăкĕ» патне, Ленинграда, Натюш çитернĕ.

«Аттене хисеплетĕн пулсан, ташшу-качкуна пăрах та киле таврăн. Эсĕ, Маришка, кĕçĕнни. Кĕçĕннин атте-анне сăмахĕнчен тухма юрамасть», — тесе çырнă Натюш.

Анчах кĕçĕнни киле таврăнмарĕ. Ытла та йывăра илнĕ пулас вăл ашшĕн хаяр сăмахне.

Кĕçĕнни... Питĕ ĕçчен хĕрачаччĕ вăл. Аслăраххисем асламăшне сахал пулăшатчĕç. Вĕсен — яланах урок вĕренмелле. Марине шкула çӳреме тытăнсан та çав-çавахчĕ. Марине, вутă йăтса кĕр! Марине, сыснана апат пар! Марине, шыв кӳрсе кил! Марине, урай сĕрсе тух!..

Виççĕмĕш класра вĕренекен Марине пĕррехинче «Золушка» ятлă вырăсла юмах тупса вуланăччĕ. Кайрантарах тахăшĕ ăна чăвашла куçарнăччĕ. «Кĕлпике» тесе. Чăннипех ĕнтĕ Марине аппăшĕсем хушшинче хăйне Кĕлпике пек туятчĕ. Кĕлпике — унта, Кĕлпике — кунта. Пур çĕре те ĕлкĕр, Кĕлпике!

Чылай çул иртсен, Ленинградри хореографи училищинчен вĕренсе тухнă чӳхне, Маринесен класĕ «Золушка» спектакль кăтартрĕ. Марине унта тĕп роль вылярĕ. Юлташĕсем йăлт тĕлĕнчĕç.

— Чăн-чăн Кĕлпике эс, Маринка! — терĕç вĕсем.— Çуралассах Кĕлпике кĕпипе çуралнă-тăр...

«Мĕншĕн кĕçĕр «Золушка» спектакль мар-ши?—пăшăрханать халь акă Марине. — Куртăр пулатчĕ атте — мĕн тери Кĕлпике эпĕ! Анне темиçе хутчĕн те килсе курнă-ха. Шупашкара командировкăна килет те — тӳрех «Золушка» курма. Спектакль пĕтнĕ çĕре куçĕ хĕрелсе-шыçăнсах каять. Вĕçĕмех макăрать пулас анне...»

Кĕçĕр Маринен Сен-Санс «Акăшне» выляса кăтартмалла. «Ан тив эппин, атпе «вилекен акăша» куртăр.

Шухăшланă май, Маринен куççулĕ тата хытăрах шăпăртатма тытăнать. Ашшĕ-амăшĕ пур çинчех Марине çурма тăлăх пек ӳсрĕ.

Каникулсем вăхăтĕнче вăл Шупашкара килетчĕ те мăнаккăшĕ патĕнче пурăнатчĕ. Ырă чун — мăнакка. Вăл — Марине амăшĕн аппăшĕ. Марине халĕ те ун патĕнче выртса тăрать. Паянччен ашшĕне питех аса илменччĕ-ха вăл. Тĕрĕссипе, унăн вăхăчĕте пулман. Вĕреннĕ чух — кунĕн-çĕрĕн вĕреннĕ, ĕçлеме тытăннăранпа — кунĕн-çĕрĕн ĕçлет. Çулла — гастрольре. Хăй çамрăккине кура мар, Марина Авдеева ытти балет ăстисемпе пĕрле Болгарипе Венгри çĕршывĕсене те çитсе курчĕ. «Çуллахи Варна» фестивалĕнче ташласа медаль те илчĕ. Кĕлпике, Жизель, Асель, Акăш...

— Авдеева, сцена çине! — илтĕнчĕ сасă коридортан. Марине питне-куçне тутăр веçĕпе шăлкаларĕ те сцена еннелле ыткăнчĕ. Аçу килнĕ-и унта е аннӳ хытă чирлесе ӳкнĕ — артистăн пурпĕрех вылямалла, ташламалла.

3

Марине сцена çине тĕлĕкри пек тухрĕ. Алли-ури — мамăк, пĕвĕ-сийĕ — мамăк. Залри халăха та курмасть Марине, оркестр калакан музыкăна та илтмест. Тĕттĕм зал ăна темĕнле тĕпсĕр авăр пек туйăнать. Залран, нӳхреп сулхăнĕ евĕр, сивĕ сывлăш сăрхăнать. Çапах та артистка чĕринче, таçта питĕ шалта, тĕлĕнмелле илемлĕ кĕвĕ шăранать. Çав асамлă кĕвĕ илтĕннипе кăна Акăш-Марине икĕ аллине çунат пек сарчĕ те сцена тавра мăнаçлăн вĕçсе çаврăнчĕ. Ĕнтĕ артистка тĕлĕкрен чăн-чăн пурнăçа таврăнчĕ, оркестр калакан Сен-Санс музыкине те лайăхах илте пуçларĕ...

«Майя Плисецкая — Пысăк Акăш, эпĕ, чăваш хĕрĕ Марина Авдеева, — пĕчĕк Акăш», — хăй ăссĕн шухăшларĕ артистка, чунĕпе йăлтах ташă кĕввине парăнса. Халь ĕнтĕ Марине каллех тĕлĕкре... Çук, апла мар-ха. Вăл çутă та хурлăхлă юмах тыткăнĕнче. Марине — Шурă Акăш. Пӳ-сийĕпе те, чун-чĕрипе те вăл — пĕтĕмпех Акăш.

Залри халăх хушшинче ларакан Иван Авдеевич малтанах хăй хĕрне ниепле те палласа илеймерĕ. Ыттисемпе пĕрле кĕçĕр театра килме кăмăл тунă чухне вăл ĕç-пуç кунашкал çаврăнса тухасса пачах шутламан, кĕçĕрхи концерт программи еплерех пулассине те пĕлмен. Халĕ акă концерта ертсе пыраканĕ.

— Сирĕн умăрта — музыка театрĕн солистки Марина Авдеева, — тесе пĕлтерсен те, Иван Авдеевич хăй хĕрне курасса сунман. Тĕнчере пĕр пек ятлă-хушаматлă çынсем сахал-и вара?! Çапах та сцена çине йăрăс пӳ-силлĕ, шап-шурă çипуçлă пике варкăшса тухсан, Иван Авдеевич сасартăк вĕриленсе-тарласа кайрĕ. «Турăçăм, ман хĕрĕмех-ши ку?» — шикленсе те иккĕленсе шухăшларĕ вăл. Курманни нумай пулать çав. Чăн та, Иван Авдеевич кĕçĕн хĕрĕн сăнне хаçатсенче сахал мар тĕл пулнă, ун çинчен мĕн çырнине те вуланă. Вăрттăн-кĕрттĕн, çын сисиччен. Намăс-çке-ха.

Хаçатсем вĕçĕмех мухтаççĕ Маринене. Ара, унăн кĕçĕр ташлакан «Акăш» ташшине те ырласа çырнăччĕ.

«Франци композиторĕ кĕвĕленĕ печĕкçĕ балетăн хăйĕн сюжечĕ пур, — тенĕччĕ хаçатра. — Апла пулин те, чăваш хĕрĕ Марина Авдеева ăна хăй евĕрлĕ ташлать. Ун ташшинче тарăн шухăш-кăмăлпа пĕрлех чăваш хĕрĕн сăпайлăхĕ, именӳлĕхĕ сисĕнет...»

Анчах ăçтан килет-ха ку туйăм?..

...Акăшсем вĕсем — мĕн ĕмĕртенех мăшăрăн-мăшăрăн пурăнма хăнăхнă вĕçен кайăксем. Мăшăртан пĕри инкеке лексе пĕтет пулсан, тепри те çут тĕнчере тăлăххăн пурăнма пултараймасть. Çӳллĕ-çӳллĕ тӳпене вĕçсе хăпарать те, сарлака çуначĕсене хăй çумне пăчăртаса, çĕрелле чул пек вăркăнать. Вара сывлăшра шурă мамăк кăна варкăшса сапаланать.

Ку халапа Маринене никам та мар, асламăшĕ, Алтатти аппа, каласа кăтартнă. Çавăн пек кĕрсе юлнă хĕр-ача чĕрине Акăш сăнарĕ.

Вĕçет, вĕçет, вĕçет Шурă Акăш... Çӳле, çӳле, çӳле çĕкленет Шурă Акăш... Ирĕкре, ирĕкре, ирĕкре явăнать Шурă Акăш...

Анчах темшĕн аслă, ешĕл çĕр туртать, туртать Акăша хăй патне. Сарлакан сараймасть Шурă Акăш хăй çунатне. Ах, аманнă-ши унăн çуначĕ?.. Çук, çук, аманман ун çуначĕ, унăн чунĕ аманнă...

Аслă çĕр, ешĕл çĕр туртать хăй патне. Анчах чунĕ аманнă пулсан та, çӳлеллех туртăнать Шурă Акăш. Туртăнать ирĕке... Вĕçме çуралнăн вĕçмелле!..

Шурă Акăш пĕрре çӳлтен çӳлелле çĕкленет, тепре анать çĕрелле. Вĕçет, вĕçет, вĕçет Шурă Акăш. Пĕр анать — пĕр çĕкленет, пĕр анать — пĕр çĕкленет. Ĕнтĕ унăн чун хавалĕ пĕтет... Çĕрелле Шурă Акăш вăраххăн анать. Сарлака ик çуначĕпе аслă çĕре çупăрлать...

...Мĕн ку, аслати мар-и? Театрта тăвăл кĕрлет. Халăх ура çине тăрсах алă çупать.

Çук, Шурă Акăш пĕтмен! Акă вăл халăха пуç таять. Шурă Акăш ĕмĕр-ĕмĕр пурăнмалла...

Иван Авдеевич текех хăй вырăнĕнче тӳссе лараймарĕ. Тапса килнĕ куççульне алă тӳрчĕпе шăлкаларĕ те вăл, таврара мĕн пулса иртнине йăлтах манса, залран сцена çинелле ыткăнчĕ. Ку самантра чаршав хупăннăччĕ-ха. Иван Авдеевич сцена варринче тăракан Марине патне чупса пычĕ, ăна кăкăрĕ çумне пăчăртарĕ.

— Каçар, хĕрĕм, каçар, — терĕ вăл, çĕнĕрен тапса килнĕ куççульне чараймасăр.

Çав вăхăтра чаршав тепĕр хут уçăлчĕ...