Электронлă вулавăш

— Ман Тимафи вăрçăран таврăннă чухне Пинер станцине çитсен, хамăр таврари касса тăкнă вăрмана курнипе чунĕ питĕ хурланнă. Арçын пулсан та, куççулĕпех çитсе кĕчĕ киле… Пĕтертĕмĕр çав, пĕтертĕмĕр, пĕтĕм илемлĕ вăрмана касса тăкрăмăр. Унччен юмахри пек илемлĕ вăрманччĕ вăл! …Ах, каçарăрах, тархасшăн, ытла аякран калама тытăнтăм. Сире кирлисене калаймарăм пулĕ, ватă супнă.

— Çук, çук, пурте кирлĕ. Пурте тĕрĕсех. Эсир курнине çамрăксен пĕлес пулать.

— Çаплах, çаплах, ывăлăм. Çав кунсене аса илмесĕр пĕр кун та иртмест манăн.

Мишша кукаç каланине Тимофей Михайловичпа Володя нимĕн шарламасăр итлесе ларчĕç, пӳлмерĕç ăна, чăрмантармарĕç.

— Эпĕ ватă çын, паян пур — ыран çук. Çавăнпа хам виличчен эсир çырнă статьяна вуласа курас килет-çке. Çын вăл ватăлсан хăйне мухтанине, хисепленине питĕ сисекен пулать. Эпĕ хам та çынсем хисепленине, кӳрентернине часах сисетĕп. Мана ялта пурте сума сăваççĕ. Хам эпĕ никама нихăçан усал туса курман çак таранччен пурăнса та.

Çуллахи вăхăтра инçерен вăрман ĕçлеме килекен çамрăксем хушшинче тĕрлĕрен ачасем пулаççĕ. Темле каламалла, ашшĕ-амăшĕсем килте сăпайсăртарах-ши, çавна ăнланмастăп. Хăш-пĕрисем ытла çăмăл шухăшлă. Каппайланма юратаççĕ, ĕçме вĕренеççĕ. Хăш чухне чăтаймасăр: «Аçу пур-и санăн, ывăлăм?» — тесе ыйтатăп та, пур, пур, теççĕ. Çавсен хушшинчех теприсем хăйсене сăпайлă тыткалаççĕ. Вĕсенчен вара: «Аçу хăй килес темерĕ-им вăрмана?» — тесе ыйтсан, «атте çук манăн, вăрçăран таврăнаймарĕ. Эпĕ ăна кăштах çеç, тĕлĕкри пек анчах астăватăп, анне чирлĕ», — теççĕ. Вара чĕре çурăлсах каять. Ăшăмра мĕнле кăна шутламастăп-ши? Лешсене, куштанраххисене, пăхатăп та, ара ачи пăхса тăранмалла мар, илемлĕ, яштака, сăпайлăхĕ вара пачах çук. Ашшĕсĕр ӳснисем хушшинче ăслăраххисем, сăпайлăраххисем ытларах.

Тĕлĕнетĕп, мĕнле ашшĕ вăл ывăлĕ çитĕннине «курмасть». Паллах, шкулпа арăмĕ çине шанать, арăмĕ — упăшкипе шкул çине. Вăт çитĕнет вара лешĕ хăй тĕллĕн…

Ара, вĕсене ӳстернĕ чухне хамăрăн сăпайлă, чăтăмлă, ĕçчен те çивĕч куçлă, асăрхануллă пулмалла-çке. Упăшки çуккипе пĕччен хĕрарăм кун каçах ачисемпе çыхăну тытать. Килти хуçалăхри пур ыйтусене вĕсемпе пĕрле сӳтсе явать. Çавăнпа вĕсен ачисем ĕçе курса çеç мар, хăйсем ĕçлеме вĕренсе çитĕнеççĕ.

Мишша кукаç ман пата çывăхарах куçса ларчĕ.

— Ну, каçарăр ĕнтĕ мана, ват çынна, вăхăтăра нумай тытрăм. Ĕнтĕ Тимафипе калаçăр.

— Çук, çук. Халĕ çĕр вăрăм, пурин çинчен те калаçăпăр-ха. Эсирех калăр. Аллă икĕ çул хушши, çур ĕмĕр ытла вăрманта пурăнса тем те курнă пулĕ эсир? Революциччен çак вăрманта мĕн ĕçленĕ?

— Эпĕ кунта 1908 çулта килнĕ. Пире, виçĕ çамрăка, çăка хуппи сӳсе курăс хуттарчĕç. Çак кордонран икĕ çухрăмра кулата вырăнĕсем халĕ те пур-ха. Малтан çав баракра икĕ çемье пурăнатчĕç. Эпир юлташпа иксĕмĕр авлансан, тăватă çемье пурăнтăмăр. Вăрман ĕçлеттерекенĕ мана юратрĕ пулас, Якур пичче вырăнне курăс хутма, мунчала хатĕрлеме лартрĕ. Якур пичче хăй вар чирĕпе пĕр кун хушшинчех вилсе кайрĕ. Малтанах хăрарăм вăл ĕçе йышăнма. Кайран… Пире ĕçлеттерекен маçтăр эпĕ ĕçе юратнăшăн мана мухтаса, аслине каласа панă. Вăл чĕнтерсе юмахларĕ. Мĕн тăвас, килĕшрĕм. Вăт вара çавăнтанпах вăрманта пурăнатăп. Хĕлле катка-пичке валли хăмасем тăваттăм, вăрман каснă çĕре хутшăнаттăм. Çуркунне, çĕр типсен, вăрман варринчи пысăк уçланкăсене тата халăх çĕрĕ шутланман вăрман хĕрринчи çарансене, улăхсене сухаласа тырă-пулă акнă. Кĕркунне — ыраш, кĕрхи тулă, çуркунне ытларах лесничествăри лашасем тата улпут выльăхĕсем валли çурхи тулă, сĕлĕ, хуратул. Çулла, тырă вырма тухиччен, çăка касса хутнă, хуп сӳнĕ. Унтан ута çулнă. Хĕрарăмсем хĕлле пурте пĕрле пухăнса чăпта çапнă. Пурăнасса çав баракра пурăннă. Пурна киле вăрмана чунтанах юратакан, шеллекен пултăм.

Ватă çын ывăлĕ еннелле çаврăнчĕ:

— Тимафи, эсĕ хăнана хăвăн Мухтав грамотисене, хучĕсене кăтартма ан имен-ха. Вĕсене тар юхтарса, тăрăшса ĕçленĕшĕн панă, мĕншĕн кăтартас мар? Именме кирлĕ мар, мухтанни пулмасть вăл, чăннине çирĕплетни çеç.

— Юрĕ, атте, халех кăтартăп эппин.

Сап-сарă çаралса кайнă хутсене алла илсен, хытă тĕлĕнтĕм. Мишша кукаç ывăлĕ çине айăплăн пăхса илчĕ.

— Халĕ эсĕ калаç, Тимафи. Эпĕ тухса чĕлĕм туртам-ха. Вăл тăрса кăштăртатса кил хушшинелле тухса кайрĕ. Тимофей Михайлович вунпĕр мухтав грамотипе паллаштарчĕ. Вара хăй вăрман хуралçинче ĕçлеме пуçланăранпа кашни лаптăкра мĕнле ĕç тунине, мĕн тумаллине çырса пынă тетрадьсене кăтартрĕ. Эпĕ ăна вуласа шутсăр савăнтăм, тĕлĕнтĕм. Мĕн чухлĕ ĕç вăрманта! Эпир ашшĕпе калаçнă хушăра хуралçă ыран валли вăрманта çӳремелли план та туса хатĕрленĕ. Çав хута алла илсен, вăл ман çине кăмăллăн пăхса:

— Те килĕшет сире? Эпир малтан çамрăк хунавсем лартнă лаптăка кĕрсе курăпăр ыран. Унтан — тепĕр çухрăмри участока. Малалла — вунпилĕк-çирĕм çулхи ӳсĕмрисене. Вара çамрăк чăрăш калчисене мĕнле тирпейлесе пăхса ӳстернипе паллашăпăр. Касса хатĕрленĕ йывăç штабелĕсене, çамрăк юман калчисен питомникне, утă капанĕсене кайса курăпăр, тата ытти çĕре те. Çӳремеллисем çителĕклех. Сире мĕн интереслентерет — ыйтăр. Пултарнă таран каласа ăнлантарăп. Алăпа лартнă çамрăк юмансене, каврăç, хыр тата ытти вăрмансене курăпăр. Эй, мĕнле илемлĕ! Вĕсем пĕр тикĕс лараççĕ, чуна савăнтараççĕ, — терĕ. Кашни лаптăк тĕлĕнчех юпа çине хăма çапса, хăçан мĕн лартнине çырнă. Ăна эпĕ кашни çулах хура сăрпа çĕнетсе тăратăп…

Тимофей Михайлович хаваслансах калаçрĕ, тетрачĕсем çине çырса хунă цифрăсемпе паллаштарчĕ. Эпĕ вĕсене, хăш-пĕрисене, çырсах илтĕм.

Тулта каллех тепĕр кас çумăр килсе çума тытăнчĕ. Кĕрхи çил вĕрнипе чӳречерен çапсах çурĕ вăл. Калаçу çаплах татăлмарĕ. Кил хуçисем интереслĕ хыпарсемпе кулăшла ĕçсем çинчен аса илсе каласа пачĕç. Никам та çывăрма васкамарĕ. Мишша кукаç чăн-чăн сăмах ăсти вара. Нумай япалана, ача чухнехисене те лайăх астăвать вăл. Ăна никам çитмĕл çиччĕре тесе калас çук. Çӳçĕ те нумаях шуралман-ха унăн.

Эпир калаçнă хушăра хапхана такам шакканă сасă илтĕнчĕ. Володя васкаса чӳречене уçрĕ, урамалла çур кĕлетки таранах тухса пăхрĕ.

— Каллех Капкăн килнĕ. Кĕртес-и ăна е тухас мар-и?

— Ан тив, çӳретĕрех хăйсен йышĕпе, — терĕ ашшĕ.

— Каçарăр-ха, мĕнле Капкăн вăл сирĕн?

— Пур çавнашкалскер. Пăши вăкăрĕ. Пĕррехинче капкăна лекнĕ те, вилĕмрен хăтартăмăр. Вара Капкăн тесе ят патăмăр ăна. Пĕчĕкренех алла вĕренчĕ. Халĕ час-часах килет, мăйракисемпе хапхана шаккаса каять, — терĕ Мишша кукаç.

— Мĕнле майпа алла вĕрентнĕ эсир ăна? Пăшисем çинчен илтнĕ-ха, халĕ вĕсем çынран хăрамаççĕ, çул çине, хăш чухне яла та тухаççĕ тенине илтнĕччĕ, анчах алла вĕреннине… илтмен.

— Нуши çапла килсе тухрĕ-ха унăн. Урăх çынсем патне пымасть, пире паллать, пĕлет. Кунта вăл хăйне килти пекех туять, хăш чухне хапхана кам та пулин уçă хăварсан, кăнтăрлах кил хушшине кĕрсе выртать, хăна пулса каять.

— Мĕнле майпа алла илленчĕ вăл сире? — интереслентĕм эпĕ.

Тимофей Михайлович кулса илчĕ те çапла каласа пачĕ:

— Пĕррехинче эпĕ ир-ирех утă куписене пăхма тухрăм. Пыратăп çулпала. Ман ума пăши чупса тухрĕ. Эпĕ чарăнса тăтăм. Вăл та чарăнчĕ. Кăштах çапла тăрсан, утма пуçларăм. Вăл каллех ман ума, çул çине тухрĕ. Пуçне çĕрелле усать хăй, суллать, мана куçран çын пекех хурлăхлăн пăхать. Эпĕ пăшисене унччен нумай куркаланă. Çавăнпа вĕсем мана паллаççĕ пулас. Эпĕ вĕсене пăшалпа персе хăратман. Тăварпа авăрласа та пулин пемен. Çиллентерме юрамасть вĕсене. Хăйсене çиллентерсен, вĕсем те çилленеççĕ. Хуса çитсе çынна малти урисемпе пуртăпа каснă пек касса таткалама пултараççĕ. Ку пăши вара ман умра çапла тăни питĕ тĕлĕнтерчĕ, Эпĕ хуллен малалла утма тăратăп та, вăл мана ямасть, çула пӳлсе урлă тăрать. Аптранипе сумкăран çăкăр кăлартăм. «Мĕн пулчĕ тата сана? Ме, çи!» — тесе çăкăра кăтартса ун çывăхнех утса пытăм. Хам ун кĕлеткине тинкерсе пăхатăп, суран-мĕн çук-и тесе. Суран тавраш курмарăм. Эпĕ çывхарсан, вăл вăрманалла утма пуçларĕ. Кăшт утать те, çаврăнса, мана кĕтет. Çăкăра хыпса илчĕ те çĕре пăрахрĕ. Эпĕ ăна каллех илтĕм, ун хыççăн утрăм. Каялла кайма пуçласан, вăл каллех ман ума пырса тăчĕ. Йăлăнса куçран пăхать. Ара, мĕн пулчĕ капла, çăкăр çиместĕн, манран тармастăн? Мĕн те пулин инкек килсе тухнă пулĕ санăн? Утах, эпĕ сан хыçран пырăп тесе, хам тĕллĕн калаçма тытăнтăм. Пăшисем çăкăра питĕ юратаççĕ. Халĕ ăна çимен пирки, эпĕ унăн мĕнле те пулин инкек килсе тухнине ăнлантăм. Хайхи ман пăши хăй тухнă çулпала васкасах утма тытăнчĕ. Çапла çултан пăрăнса, пĕр çухрăма яхăнах иккĕн пĕрле утрăмăр. Пăхатăп, унăн пăрушĕ капкăна лекнĕ, мĕскĕн. Эпир хамăр нихăçан капкăн лартса курман. Куна темле путсĕр çын лартнă. Эпĕ унăн пăрушне асаплантаркаласа капкăнран вĕçертрĕм. Хăрать, мĕскĕнскер, пĕтĕм кĕлетки сиксе чĕтрет. Анчах тарма мар, ури çине пачах тăраймасть. Капкăна лексен, хытă турткаланнипе, малти сылтăм ури пăрăнсах ларнă. Сикнĕ е хуçăлнă: суранĕ тĕлĕнче пысăк шыçă. Амăшĕ эпĕ мĕн хăтланнине çын пекех пăхса тăчĕ. Эпĕ ун пăрушне вăл çимен çăкăр таткине патăм. Эй, ку ачамкки ăна васкасах çисе ячĕ. Кăштах лăпланчĕ, малтанхи пекех хытă чĕтремерĕ. Эпĕ ăна ачашлакаласа, урине çăка хуппипе çыхрăм. Вăл çаплах ури çине тăраймарĕ. Эпĕ ун урине чиперех вырнаçтарса лартрăм пулĕ терĕм. Çапах хам çыхнине шанмасăр, киле çитсен, кун çинчен аттене каласа патăм. Вăл эпĕ каласа пĕтеричченех, апат çимесĕрех тумланма пуçларĕ. Вара иксĕмĕр çав пăши пăрушĕ выртакан вырăна тухса чупрăмăр. Амăшĕ ниçта та кайман, çавăнтах тăрать. Эпир иккĕн пынине курсан та тармарĕ. Хăйĕн пăрушĕ умне çывăха пырса тăчĕ те, пире çын пек сăнаса пăхрĕ. Атте эпĕ çыхнине салтрĕ, хуçăлнă вырăна темиçе хут аллипе хыпашласа сăтăркаласа, хăй пĕлнĕ пек çĕнĕрен майласа çыхрĕ. Çамрăк пăру кашкăр апачĕ ан пултăр тесе, хам çумри чĕн пиçиххине салтрăм та, сăмса тутри çине тар хурса, ăна пиçиххипе йăлмакласа пăру мăйĕнчен çакса ятăмăр. Кашкăр тар шăршине сиссе нихăçан та ун патне пымасть.

Пăрăва йăпаткаласа, ачашласа, çăкăр патăмăр, тепĕр кĕленче сĕт çăварĕнчен ярса ĕçтертĕмĕр. Тĕлĕнмелле: амăшĕ эпир пăрăвăн мăйĕнчен тар çыхнине курчĕ, унăн шăршине сисрĕ пулсан та, хăрамарĕ, пирĕнтен тармарĕ. Çав кунах, каçхине, çывăрас умĕн, урасене çăвас тесе кил хушшине тухрăмăр, Хайхискер, çав пăши каллех хапха умĕнче тăра парать. Пăрушĕ çук, вăл утма пултараймасть-ха.

— Атя, Тимафи, ӳркенер мар, тата тем пулнă ăна, кайса пăхар. Каллех чĕнме килнĕ, ав. Пире шăршăпа тупнă ĕнтĕ вăл, — тет атте.

Эпир тухсан, вăл хăрамасăрах пирĕнпе пĕрле утрĕ. Пăрушĕ патне çитрĕмĕр. Çамрăк пăши хăй выртнă вырăнта йĕри-тавра хуп-хура çĕр тухичченех курăкне çисе янă.

— Ах, выçă пулĕ-çке сан ывăлу? Вăт, шеремет, амăш чунĕ темерĕн! — тет атте. Вара эпир ăна темĕн чухлĕ курăк çулса парса хăвартăмăр. Шыв ĕçтертĕмĕр. Çав ĕçсене туса пĕтерсен, амăшĕ пиртен чиперех уйрăлса юлчĕ. Выльăх та хăйне ырă тунине пĕлет иккен, калама çеç пултараймасть. Тепĕр кунне каллех сĕт кайса ĕçтертĕмĕр, çăкăр, сахăр катăкĕ патăмăр. Икĕ уйăх хушши çапла кашни кунах пăхрăмăр. Ури тӳрленчĕ. Çӳрекен, чупакан пулчĕ. Кăçалхипе пиллĕкмĕш хĕл каçрĕ ĕнтĕ, пурĕпĕр пирĕн тĕле манмасть. Час-часах амăшĕпе иккĕшĕ те «хăнана» килсе каяççĕ. Халĕ мĕнле яштака, илемлĕ вăл! Эпĕ вăрманта калаçса пынине илтсенех ман ума тухса тăрать. Хăш чухне, икĕ-виçĕ кун курмасан, çын аллине лекмен-ши ку тесе шикленме пуçлатăп — Вара «Капкăн, Капкăн!» тесе чĕнетĕп те, йытă пекех чупса килет, çулçăсене чаштăртаттарса ман ума тухса тăрать. Вара мĕн те пулин — е çăкăр, е сахăр катăкĕ парса хăваратăп. Улайккапа питĕ туслă вĕсем. Ыттисем хăраççĕ, ку хăй йытă патне пырать. Эпĕ ялан йытăпа çӳренипе хăнăхрĕç пĕрне-пĕри. Питĕ килĕштереççĕ, выляççĕ.

Тимофей Михайлович хăй сăмахне пĕтерсен, Анфис аппа ун çумне пырса ларчĕ те кула-кулах ăна чавсипе тĕртсе илчĕ.

— Каласа пар-ха, Тимафи, хамăр такапа кашкăра кĕрештерни çинчен.

— А-а!.. — терĕ Тимофей Михайлович, кулса ярса.

Мишша кукаç, çакна илтсен, хăрăлтирех сассипе ахăлтатсах кулчĕ.

— Да, пĕр шутласан, кулмалла, тепре шутласан, хурланмалла, — терĕ ывăлĕ. — Çав вырăна çитсен, халĕ те хам ăна аса илсе кулатăп. Чăнах, кулмалла та ухмахла ĕç пулса тухрĕ ун чухне. Калама та аван мар…

Вăрманта сурăх кĕтӳ çуккипе эпир кашни çулах сурăхсемпе пĕрле така та усраттăмăр. Çапла пĕр пысăк такана çăмĕ вĕтĕ те вăрăм тесе, тăватă çул усранăччĕ. Вĕсене Аслă вăрçă хыççăн колхозсем валли Кавказран илсе ĕрчетнĕччĕ, метис теттĕмĕр. Манăн вăл пысăк та питĕ тĕреклĕччĕ. Анчах юлашки вăхăтра çынсене тĕкекен пулчĕ. Пăра пек пĕтĕрĕнсе вăрăм, чармака мăйракисемпе пуçне чалăштарса, хапхаран никама ни кĕме, ни тухма памасть. Арăм ĕне сума тухайми пулчĕ вĕт. Малтан сурăхсене вăрмана кăларса ярсан çеç кил хушшинче ирĕклĕн çӳреттĕмĕр. Манран кăштах хăратчĕ хăй. Пĕррехинче çил кашларĕ, çумăр чашлаттарса çурĕ, аслати вĕçĕ-хĕррисĕр çĕрĕпех кĕмсĕртеттерчĕ, çиçĕмĕ вара…

Эй, унăн çуттипе тĕттĕм каç урай варрине ӳкнĕ йĕппе тупма пулать. Кордонран 330-350 утасри хăрнă юмана мĕнле çапса çурчĕ вăл!!! Юманĕ 1,5 метр çурă хулăнăшчĕ, 55-60 метр çӳллĕш, ăна вăл çĕре çитиех 3-4 пая уйăрчĕ. Çавăнпа эпир çĕрĕпех куç хупаймарăмăр.

Çурçĕр иртсе икĕ сехет тĕлĕнче çилĕ те, çумăрĕ те лăпланчĕç. Хура тискер пĕлĕтсем, такам хăваланă пек, часах сирĕлчĕç. Вара эпĕ те, кăштах выртса канас тесе, хывăнтăм çеç, инçе те мар çын кăшкăрнă сасă илтĕнчĕ. Çак сехетре йывăр инкеке лекнĕ çын çеç вăрманта пулăшу ыйтса кăшкăрма пултарать, шухăшларăм ăшăмра. Манăн йытăпа пăшал та пур, часрах чупас, пулăшас ăна тесе йăпăр-япăр сиксе тăтăм та, айĕнчи шап-шурă кĕпе-йĕмпех, кил хушшине чупса тухрăм. Хам тавралăха тепĕр хут итлерĕм. Анчах урăх пĕр сас-чĕвĕ те илтĕнмерĕ. Вăрманĕ халĕ лăпкăнрах кашлать те кашлать. Эпĕ ыйхăллă пуçăмпа кил хушшине тухса анаслакаласа тăнă чухне купарчаран такам тăрăст! тутарчĕ. Таçта çити сирпĕнсе кайрăм. Юрать çывăхра курăс купи пулчĕ. Çавăн çине чупса хăпарса чĕррĕн юлтăм. Анчах эпĕ çаврăнкаличчен така мана тата икĕ-виçĕ хутчен тăрăслаттарчĕ, пĕçĕсенче кăвакартман вырăн хăвармарĕ. Ыйхă таçта кайса кĕчĕ. Ман така ниçта пăрăнмасть, эпĕ анасса кĕтсе, ман çине пăхса мĕкĕрсе тăрать. Кăшкăратăп, алăсемпе çупкаласа пăхатăп, анчах вăл тата хытăрах çилленсе мĕкĕрет. Малти урисемпе купа çине пуснă та эпĕ анасса кĕтет. Çапла тăрсан-тăрсан, çири кĕпене хыврăм та ун пуçĕ çине ывăтрăм. Така кĕпепе айкашнă хушăра хам, пĕçĕсем ыратнине пăхмасăрах, пӳрте кĕрсе тартăм. Васкасах тумлантăм, тарăхнипе хапхана яриех уçса, сурăхсене ир-ирех путекки-качкипех вăрмана кăларса ятăм. Хĕвел тухманччĕ ун чухне. Çумăр хыççăн вăрманта шап-шурă тĕтре çеç йăсăрланса тăрать. Купарчапа пĕçĕсене хыпаласа пӳрте кĕтĕм. Хам лараймастăп, пĕтĕм шăмшак ыратать. Пурте лăпкăн çывăраççĕ. Арăм çеç: «Мĕн эсĕ ир-ирех хапха уçса-хупса çӳретĕн? Сурăхсене халех кăларса ямарăн пулĕ те?» — терĕ.

— Ятăм çав, çăва патне кайса кĕччĕр! Таки хама чут вĕлеретчĕ. Вара тарăхнипе кăлартăм та ятăм!

— Ах, эсĕ те çав, халех сурăхсене вăрмана кам кăларса ярать? Ан тĕлĕнтер-ха, Тимафи, тем пулас пур! Тĕтре сирĕлессе кĕтес пулатчĕ хуть, — терĕ. Хамăн ларма, тăма, выртма май çук. Çапах, Анфис пăшăрханнăран, аран-аран уткаласа, пăшала илсе авăрларăм та вăрмана тухса утрăм. Ирхи вăрман шăпланчĕ. Хам кукленсе, лăпчăнкаласа, сурăхсен йĕррипе малалла утатăп. Пĕçĕсем ыратнипе нумаях каймарăм, пĕр йывăç çумне таянса, вăрманти сас-чĕвве итлерĕм. Сасартăк ман така мĕкĕрни илтĕнчĕ. Халĕ ĕнтĕ амăшĕпе çапла тĕкĕшет-ши е çухалса юлнă ял сурăхĕсене тĕл пулнă-ши, тесе малалла утрăм. Часах уçланкă курăнчĕ. Унта ман сурăхсемпе путеккисем пурте пĕр çĕре пухăнса тăнă. Хăйсем малти урисемпе тăп-тăп! тапкаласа тăраççĕ. Пăхатăп: вĕсем хушшинче таки çук. Чун темле сăрлатса кайрĕ. Татах хуллен малалла утатăп. Утнă чухне пĕр сасă та илтĕнмест. Тепĕр хут чарăнса итлерĕм. Çаплах, пирĕн така сассиех тепре илтĕнчĕ. Эпĕ сасă еннелле утрăм. Пĕр шĕшкĕ тĕми хыçĕнчен ман така курăнах кайрĕ. Пăхатăп, вăл кашкăрпа çапăçать иккен.