Электронлă вулавăш

Саня чĕнмерĕ.

— Ну, мĕнле? Саня? Каяр пулĕ?

Саня ура çине тăрса кил хушшинелле пăхрĕ.

Кил хушшинчи тулли лупашкасем çинче пĕчĕк тумламсем шапа пуçĕнчи çурхах пек хăмпăсем сиктере-сиктере кăларса ташларĕç. Пĕлĕт таткаланса саланчĕ. Çӳлте-çӳлте чĕкеçсем ярăнса вĕçе пуçларĕç. Аслăк айĕнчен чĕпсем, кĕпĕрленсе тухса, йĕпе курăк çийĕн асăрхануллăн утрĕç. Уçă кантăк умĕнченех пĕр пыл хурчĕ нăрласа иртрĕ…

Пур енчен те уяртса килчĕ.

 

6

Хĕвел анса тĕттĕмленсен, Сухвисем патне тăваттăн — Саня, Саня амăшĕ, Саня юлташĕ тата Меркури — пырса кĕчĕç.

Сухвисен ĕнтĕ çывăрма та выртнă.

— Кĕртеççĕ-и, çук-и? — терĕ Меркури, тĕттĕмре алăк сули çинче чарăнса.

Сухви амăшĕ хуллен кăштăртатса тăчĕ.

— Ăçта каякан халăх ку? — терĕ вăл, чăннипех те тĕлĕнсе, Меркури шăрпăк çутса янă хыççăн.

Вăл хĕрлĕ ултăллă та — пĕлмен алăпа çĕленĕрен-ши — икĕ шĕвĕр хакне айккисене мар, мала-хыçа хушнă йĕтĕн кĕпепе. Хул çине «кайăксиккипе» тĕрленĕ.

— Эсĕ хăй çут-ха часрах… Курăн унта, — хушрĕ Меркури. — Мĕн эсир, чăхсем пек, хĕвел анмасăрах çывăрма хăпарса кайнă?

— Краççынĕ те çук пуль-ха. Кăçал çулла çутман та. Труби те таçта.

Карчăк тур кĕтессинче чакаланчĕ, кайран таçтан краççын савăчĕ йăтса тухрĕ.

— Эпир хамăрах пултараканччĕ-ха, — терĕ Меркури. Вăл лампăна краççын ячĕ, кĕсйинчен чикарккă чĕркемелли хаçат кăларса лӳчĕркерĕ те, вăрăммăн хашлата-хашлата вĕрсе, труба тасатма тапратрĕ.

Хăнасем тăрăхла сак çине ларса тухрĕç.

— Ну, кинеми, йышăн хăнасене, — пуçларĕ Меркури, трубана майласа лартнă май.

— Ара, чĕннĕ хăна çукчĕ те тĕшмĕртеймерĕм-ха нимĕн те, — терĕ карчăк.

Карчăк çуталса кайнă пӳлĕмре сĕтел çине тухса ларнă çавра çăкăрпа чăкăта тата чӳхенсе йăлтăртатакан четвĕрт кĕленчине курах кайсан, урай варринче тăпах чарăнса тăчĕ те, чакса-чакса пырса, кăмака сакки çине кайса ларчĕ.

— Ара, Сухвииĕ ăçтаччĕ-ши? — илтĕнчĕ тĕпелтен Сухви инкĕшĕн сасси.

— Хĕрсемпе таçта тухса кайрĕç вĕсем, — терĕ Сухви пиччĕшĕ, пăлтăртан кĕрсе.

Меркури çак хушăра тек-текех хĕрпе каччă пирки сăмах вылятрĕ. Пуринчен ытла Саньăна ырласа калаçрĕ.

— Каччи маттур, — терĕ вăл. — Ăсĕ пур, пуçĕ пур. Хĕре шурă пӳртре усрĕ. Пĕр сăмахпа каласан, хăвăрах пĕлетĕр. Ют ялсем пулнă пулсан, суйăттăмăр, хамăр ялсемех те — хăвăрах каламасăрах пĕлетĕр, — терĕ вăл çине-çинех. — Сухвин те мăшăр тупма вăхăт çитнĕ ĕнтĕ.

Сухви амăшĕ çак хушăра ним чĕнмесĕр аллисене кăкăр çине хĕреслесе тытса ларчĕ.

— Тем… — терĕ вăл, Меркури кăшт сывлăш çавăрма пек чарăнсан. — Халех парас теменччĕ… Çи-пуçĕ те çук та ачин… Çи-пуç умне тăратса çитереймерĕмĕр. Аппăшĕнне çеç им курса пурăнчĕ. Хăй ятне нимех те туман. Тем, ĕç тухĕ-и, ара? Ытла сарăмсăр пулать ку, выльăх сутса янă пек. Хуларах ун темĕн чухлĕ пулĕ… тен, арăмĕ те пулĕ, кам пĕлет унтине унăнне. Çавăн чухлĕ хитре майра сая кайнă чух ма манăн пĕртен-пĕр хĕре илес ун? Шупашкара та илсе çитермĕ… Ун валли вĕреннĕ çынсемех тем чухлĕ. — (Çак хушăра Сухви килсе кĕчĕ те тӳрех кăмака хыçне чăмрĕ.) Карчăк хăйĕн сăмахне малалла тăсрĕ: — Вăл ман рехетсĕр пурнăç тутлăхĕпе ӳçрĕ те, тем, хула çыннипе, вĕреннĕ çынпа пурăнма пĕлес çук. Тем, вĕсен пăрçа пиçет-и ара иккĕшĕн? Пиçӳ-каçу, килĕшӳ-çыпăçу пулас çук вĕсен хушшинче.

— Ытлашши асăрханатăн пулĕ, кинеми, — терĕ евчĕ те, сасартăках хăюсăрланса.

— И-и, ачам, халĕ шăши те туяпа çӳрет, — терĕ карчăк.

— Хăйсем пĕр-пĕрне килĕштерсен, пирĕн ĕçĕ — хут-купăс: туртать — калать, туртмасть — каламасть….

Сухви инкĕшĕ кăмака хыçне кĕрсе кайрĕ. Вăл пăшăлтатса тем каларĕ. Хĕр хирĕç тавăрса калани илтĕнмерĕ. Сухви çав-çавах пуçне кăмака çумне чиксе, питне аллисемпе хупласа тăчĕ.

— Ну, мĕнле, четвĕрт пуçлама юрать-и? — тет Меркури, сывлăш çавăрса илме памасăр.

— Эп пĕлместĕп, — терĕ хĕр амăшĕ. — Мĕнле-ха капла? Хамăр тавранах парас тенĕччĕ. Хĕре таçта кайса пĕтериччен… Чăнах та, мĕнле-ха капла? Ыранах хулана тухса каймалла тетĕр. Туйсăр епле килтен кăларса ярас-ха хĕре?

— Эс кунтарах тух-ха, Сухви, — терĕ Меркури. — Кала, юрать-и четвĕрт пуçлама? Тухах ĕнтĕ, Сухви.

Сухви вĕлт турĕ те çенĕкелле вирхĕнчĕ.

— Апла юрамасть-ха вăл. Хĕрĕн йĕрки тăрăх кунта пулмалла.

— Нимех те мар. Хĕрĕн йăли çапла. Акă каччи тухса илсе кĕрет. Кăшт тухса калаçкалаччăр.

…Саня çак вăхăтра йĕп çинчи пек ларчĕ. Ал-урана ниçта хума та, куçсене пĕр вырăнта чарса тăратма та пултараймарĕ. Пуç кашларĕ, шавларĕ.

Вăл карчăк сăмахĕсене те, Меркури сăмахĕсене те илтмерĕ. «Тухмалла» тесен вăл хăвăрт ура çине тăчĕ те пӳртрен тухрĕ.

Пĕр самант ун куçĕ те ним палăртмарĕ, пуç та чим шухăшлама пултараймарĕ. Ун асĕнче çакăн пек шухăшсем çеç çаврăнчĕç.

Мĕн тери ухмахла пулса тухрĕ! Мĕншĕн-ха малтан калаçса килĕшмелле марччĕ? А халĕ? Хĕрпе те калаçса татăлман? Пырать-и вăл, çук-и? Халĕ ĕнтĕ савман килĕштермен хĕре евчĕсемпе çураç? Халĕ Саньăн мĕскĕн янавар пек лар! Уншăн çынсем калаçаççĕ! Çак пĕтĕмпех, пĕтĕмпех амăшĕ пирки! Тухса каяс мар-и пĕрех хут?

Саня картлашка çинчен сикрĕ те пĕр самант чарăнса тăчĕ. Такам нăшăклатса хӳхлени илтĕнчĕ.

Крыльца карлăкĕ çине пуçне чиксе паçăртанпах Сухви тăнă иккен. Саня ăна икĕ-виçĕ минут пуль асăрхаман та.

— Сухви!

Каччă сылтăм аллине ерипен хĕр хулпуççийĕ çине хучĕ. Хĕр хускалмарĕ те. Саня ăна хулĕнчен тытса хăй еннелле çавăрчĕ те хăй çумнелле туртрĕ. Хĕр пĕр хусканупа та хирĕçлемерĕ, сăмах та чĕнмерĕ, питне икĕ аллипе хупласа, пуçне Саня кăкри çине чикрĕ.

Саня ăна тата хытăрах хăй çумне чăмăртарĕ. Унăн пуçне, икĕ алпа икĕ питрен тытса, çĕклеме хăтланчĕ, анчах хĕр, тата вăйлăрах тĕршĕнсе, пуçне каччăн кăкăрĕнчен уйăрмарĕ.

Пӳрт алăкĕ шалтлатсан, Сухви, картах туртăнса, Саньăран уйрăлчĕ те тӳрленсе тăчĕ.

— Атя… урамалла… Тухар, — терĕ Саня, тытăнчăклăн та аран-аран сывлăш çавăрса. Хĕр ним сăмахсăрах картлашка çинчен анчĕ, хапха патнелле утрĕ. Вĕсем пĕве хĕрринелле сулăнчĕç. Чылайччен чĕнмерĕç.

— Сухви…

— Кай… ан тив…

Каччă хĕре икĕ алăпах çупăрласа хăй çумне чăмăртарĕ.

Пĕвери уйăх чӳхеннĕ май — пĕр çĕре пуçтарăнчĕ, сарăлса кайса таткаланчĕ; акă, ун çути йывăç тăрри витĕр ӳкрĕ те, вĕтĕ хумсем шунă май, шыв çинче вакланчĕ, ванчăкĕсем, вуншар ылтăн пулă вылянă пек пĕрре чăма-чăма тухрĕç, тепре çиелтен ишсе çаврăнчĕç. Шыв пичĕ çине хĕрпе каччă мелки ӳкрĕ.

— Эсĕ чăнласах тытăннă иккен, — терĕ Сухви вăйсăррăн. — Ну, мĕн тăватăн эсĕ, Саня, кала-ха?

Саня чĕнмерĕ.

— Эпĕ куна пачах кĕтменччĕ. Тĕлĕкре те тĕлленмен. Тата евчĕсемпех-çке. Çитменнине, эпир пĕрне-пĕри пĕлместпĕрпе пĕрех-çке. Юрать-и вара çапла?

— Чăнах та… аванах мар ĕнтĕ… Мĕн тăвас-ха çапла килсе тухрĕ те. Евчи-йĕркишĕн, ваттисен кăмăлне.. эпĕ мар.

Саня хĕре каллех хăй çумне туртрĕ. Сухви турткалашмарĕ.

— Сухви, — терĕ Саня хыттăн. — Эпир ыранах хулана каятпăр. Ман юлташсем нумай, лайăх юлташсем. Малашне вĕсем сан юлташусем пулĕç. Вĕсемпе нихçан та кичем мар. Вĕсем сан хăнасем пулаççĕ. Сухви! Ну, мĕн эсĕ чĕнместĕн? Тен, эсĕ çапла питĕ хăвăрт пулса иртнĕшĕн çилленетĕн пулĕ? Эсĕ хирĕç мар вĕт, Сухви? Кала, çапла-и? Эпир телейлĕ пулăпăр.

Сухви чĕнмерĕ.

Пĕвере хурсем какăлтатрĕç. Хыçра йăмра тăрри кашăлтатса илчĕ. Сасартăк… Çывăхрах хыттăн шартлатни каччăпа хĕре картах сиктерчĕ.

Шыври сăрт мĕлки çинче çывхарсах килекен арçын кӳлепи, вăрăм пушă сĕтĕрнĕскер, курăнса кайрĕ.

— Çакăнта пушмак пăру курмарăр-и? — илтĕнчĕ хурлă та асаплă сасă. Арçын мĕлки фуфайкăпа, атăпа, çĕлĕкпе. Вăл, каччăпа хĕртен пĕр-ик пушă вăрăмăшĕнче чарăнса, пачах вĕсем çине мар, таçталла çырма урлă пăхрĕ.

— Кĕтӳрен тарнă, мур, — терĕ вăл, хĕрпе каччă хирĕç тавăрса каласса кĕтсе илеймесĕрех малалла утса.

— Кам вăл… ял çурать? — терĕ Саня.

— Кӳршĕ ял кĕтӳçĕ, — терĕ Сухви шăппăн. — Эпĕ ăна кашни кунах куратăп. Вăл — Сурăм шывĕн леш енчи улăхра, эпĕ — ку енче. Хăш чухне. выльăхсем пĕр-пĕрин енне каçсан, эпир пушăпа шартлаттарса сас парса илетпĕр.

…Çак вăхăтра каллех туран пушă шартлатрĕ. Вăйлă сасă, шăплăха çурса ярса, пĕрре туран, тепре анатран, унтан каллех туран илтĕнчĕ те çырма тăрăх анса кайрĕ.

Шĕвĕш çырминчен тепре шартлатрĕ, вара Сурăм леш енчи улăх сăртĕнче асаплăн ахлатса вĕçленчĕ. Сухви темшĕн чĕтренсе илчĕ.

— Атя, каяр, — терĕ вăл шиклĕ сасăпа. Вĕсем чупнă пекех каялла утрĕç. Пӳрте те васкаса кĕчĕç.

— Ну, Сухви, юрать-и четвĕрт пуçлама?.. — Меркури, урай варрине тухса, Сухви çине тӳррĕн пăхрĕ. Хĕр алăк патĕнче пуçне усса шăппăн тăчĕ. Вăл «юрать» тени пĕтĕм ĕçе самантрах татса парать.

Хĕр сывлăш çавăрса илеймен пек йывăррăн сывларĕ. Вăл халь-халь мĕн те пулин каласса пурте сывлама чарăнса кĕтсе тăчĕç.

Пӳлĕмре пĕр хушă стена сехечĕ уксаххăн шаккани çеç илтĕнсе тăчĕ.

 

7

Сурăхсем, шăрăхпа аптраса, тапăра тăчĕç. Кĕтӳçсем те шăрăхпа ĕнтĕркерĕç те, шăмшакĕсем лĕнчĕрех кайрĕç.

Хĕвел питĕнчи улăх сăртĕнче терпекленсе ларакан çил лăснă пĕкрĕç йăмра та, шăрăхпа имресе, лӳпперрĕн кашларĕ. Уçă çил килсе çапсан, унăн çулçисем канăçсăррăн талкăшма пуçларĕç. Вăхăтсăр саралнă çулçисем, суккăр кайăк пек, ӳпне-питне çаврăнкаласа татăла-татăла анчĕç.

Колхоз фермин сурăхĕсене виççĕн пăхаççĕ. Пĕри килте канать, иккĕн улăхра çӳреççĕ. Паян черет — Варвари инкепе Сухвин.

Сухви, кĕтӳрен татăлса юлнă путеке çĕклесе, Сурăм хĕррипе утрĕ. Хĕр час-часах чарăнкаласа тăчĕ, путек çурăмĕнчен шăлса илчĕ. Вăл, ăшăрханипе вăйран кайса, кĕлесĕр аслă пушмакĕ хывăнса ӳкесрен урине сĕтĕререх, вăраххăн утрĕ. Тек-текех салтăнса каякан патне тутрине юсарĕ.

Ун çийĕнче çӳлте-çӳлте — ним куçман пекех тăракан пĕлĕтпе туртăннă тӳпе. Ун витĕр — кăвак тӳпене шултра куçлă марлĕпе карса хунă пек — çумăр хĕвелĕн пайăркисем ним чăрмавсăрах кĕреççĕ те çав тери пĕçертеççĕ. Хĕвеланăç енчен шур сурăхăн тин каснă сухăрлă сарă çăмĕ пек пĕлĕт куписем йăваланаççĕ.

Улăх лапинче, пурçăн мурккаллă ука çӳçине кăшт çеç вĕçтеркелесе, кукуруза кăшăлтатать.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн