Электронлă вулавăш

Илемлĕ çепĕç сăмахсем ман чĕреме ирĕлтерчĕç пулас. Çирĕм çул тултаричченех качча сиксе тухрăм. Анчах та мĕнле юрас тесен те ăçтиçук арăм ятне илтнисĕр пуçне ним ыррине те курмарăм. Артист упăшка апат çиме, канма юратнине туй каçĕнчех ăнланса илтĕм. Хваттер янтă, сĕтелĕ-пуканĕ çĕнех мар пулсан та — пур. Куллен тутлă апат ыйтать. Кил хушшинче арăмне пулăшасси, пилĕк авасси пирки тĕлĕкĕнче те тĕлленмест. Килте чухне куллен диван ăшăтать вăл, репетици тăвать.

Ăна та чăтма пулĕччĕ-и, тен. Упăшка каçсерен спектакльсенчен кая юлса таврăнма пуçларĕ. Кашнинчех мĕнле те пулин сăлтав пур унăн. Малтанхи вăхăтра упăшкана юрас тесе çĕрĕ-çĕрĕпе пĕçереттĕм, кĕпе-йĕм çăваттăм, çурта тирпейлеттĕм. Ун кĕпи-шăлаварне якататтăм. Ахаль те çинçешке, шуранка çамрăк хĕрарăмран шăмăпа тир çеç юлчĕ. Пуç çаврăннипе асар-писер тăмана лекнĕ евĕр тайăла-тайăла каятăп.

Пĕррехинче заводран каярах юлса таврăнтăм. Уяв валли ӳкермелли-çырмалли тивĕçсем нумайланса кайнăччĕ. Çăра уççипе уçса майĕпен кĕретĕп çапла. Хам ĕшеннипе аран-аран ура çинче тытăнса тăратăп. Вăйлăрах çил вĕрсен кайса ӳкетĕп пуль. Килелле пĕр урапа пусрăм çеç — хăлхана тăрлавсăр, çыпăçусăр сăмах купи пырса çапрĕ. Кухньăран ют арçынсем калаçни илтĕнет. Шавлăн пуплеççĕ хĕрĕнкĕскерсем.

— Сан арăму ăçта? Тем халь те курăнмасть, — тет хулăн сасăлли.

— Ăçта, ăçта? Ман ăçтиçук заводран килмен-ха вăл. Ĕçлет, понимаешь, — лĕпĕртетет «хӳтĕлевçĕ» .

Сасси тăрăх упăшка самаях хĕрĕнкине сисетĕп.

— Ав мĕн? Ăнăçусăр упăшкине тăрантармалла-çке унăн, мăнтарăнскерĕн. Хе-хе-хе. Кунта эс хăвăн сцена çинчи тĕп рольне кунран-кун лăркаса кĕтсе пурăнатăн — вăл иртен пуçласа каçчен «сухалать» апла, пашет, — парăнмасть мăн сасăлли.

— Хĕрарăм вăл мĕн валли кирлĕ тетĕн? Апат пĕçертĕр, чăлха-нуски çыхтăр, упăшкине юраттăр… юрайтăр.

— Санăн вара мĕн тумалла? Тĕп тивĕçӳ мĕнле?

— Эп — артист. Мана рольсемшĕн юратаççĕ, сума сăваççĕ, пуç çапаççĕ. Çапла çеç-и? Хĕрарăмсем хыçран чупаççĕ. Хăйсемех мăйран çакăнаççĕ вĕсем. Умра аслă рольсем кĕтеççĕ: Айтар, Тăхтаман... — хĕрсе-хĕрсе пырать упăшка.

— Айтар!.. Каларăн та. Ан култар-ха чăхха. Автан тесшĕн марччĕ-и эс? Пăхăр-ха эсир ун çине: каппайчăк Иван Туйкин мар, хĕрлĕ пĕсехеллĕ Автан, е чим-ха, Хаяр Иван патша ролĕ те каймалла сана, — йĕкĕлтеме пăрахмасть хайхи.

— Мĕн эс тапăнатăн? Ман эрехе лĕрккетĕн-ха тата апăрша. Эп те хăçан та пулин сан пек чаплă артист пулăп-ха. Тултар атя черккӳне, ан вăрçăш, татулăхшăн, ăнăçушăн ĕçер. Телей кайăкне хӳринчен ярса илмеллех ман.

Хырăм çав тери выçнă пулин те чăтатăп-ха. Ним сас-чӳ кăлармасăр çывăрмалли пӳлĕме кĕрсе кайрăм. Çилĕ килнипе алăка аннерен юлнă пысăк тимĕр краватьпе тĕрелерĕм. Чуна кантармалла çуллă сăрăпа ӳкернĕ картинăсене шкап тăрринчен антартăм. Анне аса килсенех алла хутпа киçтĕк е кăранташ тытса ӳкерме тăрăшатăп: акварельпе, пастельпе ĕçлетĕп. Çуллă сăрăпа йĕрленчĕксем тума хĕр-тантăш патне мастерскойнех каятăп. Галинук мана кĕтес те уйăрса пачĕ. «Хуть те хăш вăхăтра та килсе чуну каниччен ĕçлеме пултаратăн», — терĕ. Художник юлташăм ман ĕçсене пысăк хак пани — хăй телей. Вăл тахçантанпах куравсене хутшăнма, картинăсене хулара иртекен конкурсене тăратма сĕнет. Эп ытла та хăюсăр пулнишĕн кулянать. Ак кунта — ытарайми кĕр кунĕ, паркри сарă-хĕрлĕ çулçă сарнă кавир тăрăх ачасем хавхаланса утаççĕ, пит çăмартийĕсем йăм-хĕрлĕ пан улми тĕслĕ, куçĕсенче хĕвел çути вылять.

— Манăн та çăлтăр куçлă хĕр ача çуратас килет, манăн та телейлĕ пулас килет, — шухăша сасăпах каларăм эп. Никам та илтмерĕ-ши тесе алăк еннелле кăнн! пăхрăм. Куçран вĕри куççуль шăпăртатса юхать. — Ăçтиçук мар эп, илемлĕ ĕçчен хĕрарăм. Пăртак айван çеç. Хӳтĕлекен пулсан-и? Веçех аван пулĕччĕ. Телейлĕ пулатăпах! Тем пулсан та. Никам та çапса хуçаймĕ тăлăх хĕрача кăмăлне. Тăлăхăн икĕ Турă тенĕччĕ Нюра аппа, заводри вахтер. Юрату сим-пылне тутанса курма тивĕçлĕ эп, çепĕçлĕхпе ачашлăх авăрне путма та, ача амăшĕ ята илтме те... Анне, атте, эсир хĕрне куратăр-и çӳлтен? Пĕрле-ши эсир унта?

Тутана шăлпа çыртса хытах ыраттарнă пулас. Çӳçенсе кайрăм.

— Çук, кĕртместĕп упăшкана паян кунта, яхăна та ямастăп. Çитет култарса.

— Э-э-э, эс килнĕ те-им, эс кунта-и? — алăка тĕртрĕ ӳсĕр Иван.

Вăл чышнипе ан уçăлтăр тесе мĕнпур вăйран вырăна тĕрелесе тăратăп.

— Э, эс мĕн? Уç алăка! Упăшкуна кĕртместĕн-им?

— Кĕртместĕп! Эсĕ лайăх çын мар. Çитет сана чăтса. Хăвна валли урăх чура туп,-тетĕп.

— Уç тенĕ сана, атту çĕмĕретĕп, — хытах кĕрслеттерме пуçларĕ вăл.

Эрех ĕçнипе пушшех те урса кайрĕ.

Арçын вăйне хирĕç тăраймарăм эп. Икĕ пĕчĕк шуранка аллăм, Çурçĕр çилĕ вĕрнипех авăнакан çинçешке ӳт-пӳ. Эх, апăрша. Хĕрарăм пулса çуралнă çав çĕр çине.

Йывăç алăка çĕмĕрсе кĕрсе хăй ĕçне турĕ турех чунĕпе кĕлетки киленĕвĕшĕн çеç тăрăшакан пӳтсĕр. Тепĕр самантранах ывăнса реххетленсе çывăрса кайрĕ. Татах юратман сĕмсĕр арçын мăшкăлĕ пултăм. Чунăм кӳтсе çитнипе куççульпе йĕтĕм.

— Ухмах, ăçтиçук, мĕн çитмест сана? Артистпа пурăнатăн! Эп качча илмен пулсан халĕ те тăлăххăн янккаса çӳренĕ пулăттăн. Кама кирлĕ эс? Хăвăн çине куç кĕскинчен пăхнă-и? Катемпи, катемпи! Хуть те мĕн тăхăнсан та сăрă шăши. Ялан кăмăлсăр, пĕлĕтлĕ. Кĕç-вĕç çумăр çуса ярас пек кулянса çӳретĕн. Мĕн çитмест сана? Тепре ыйтатăп! Сан савăнса , мана, хитре та ăслă, пултаруллă арçынна, пуç çапса пурăнмалла. Хăв кам эс? Заводра ĕçлетĕн. Эп вара культурăна аталантарнă çĕрте ырми-канми тăрăшатăп. Хе, уйрăлатăп тетĕн. Заявлени парса ача чухне асапланнă евĕр хĕсĕк пӳлĕмре тăрса юласшăн-и? — вăл кăшкăрнипе ирхине кухньăри чӳречесем чĕтренчĕç. — Эпир иксĕмĕр те пĕрешкел праваллă кунта — санăн та, манăн та паспортсенче «кил çак адреспа вырнаçнă» тесе çырнă. Е эс маннă та-и? Тăнла, ан ман çакна.

— Ман хваттер ку, эсĕ мана хам килтен кăларса яраймăн, — сасă таçтан шалтан тухрĕ ман. — Тата эпĕ... Эпĕ — художник. Çакна курмастăн çеç эс. Хăвна анчах юрататăн.

Хытă каласан çапса пăрахĕ тетĕп. Плита умĕнче апат ăшăтаканскер çăвара алăпа хуплатăп.

— Каçхине çывăрма килместĕп. Паян пирĕн театрта — драма, спектакль премьери.

— Мĕншĕн кайран мĕн пулассине каламастăн? «Ресторан, хĕрсем»,-те. Ăслă культурăллă çын тетĕн хăвна, паян эпир пĕрлешнĕренпе çичĕ çул çитнине те маннă ху. Хапсăнчăк, çăткăн эс — ав кам. Хăвна çеç юрататăн, хăвăншăн çеç тăрăшатăн.

Те илтрĕ упăшка, те илтмерĕ те. Илтес те темерĕ пулас. Хатĕр яка тумне тăхăнса савăнма тухса чупрĕ. Мана çĕнĕ спектакле те чĕнмерĕ вăл. Тĕрĕссипе драмăна ман хамăн та каяс килмерĕ. Манăн хамăн пурнăç та — драма, пĕр-пĕр çыравçăн хайлавĕнчи асап тӳсекен телейсĕр ӳнерçĕ пурнăçĕ евĕрех хурлăхлă.

— Кĕтме пĕлекенсем телейлĕ, эпĕ те телейлĕ пулатăпах, — тантăш патне мастерскойне тухса кайрăм. Хампа пĕрле вĕçлеймен ӳкерчĕке илтĕм.

— Итле-ха, Наташа, сирĕн пĕрлехи уявăра — пăхăр туйăра — атя пĕрле уявлар. Халех ресторана каятпăр. Хамăра валли каччăсем тупăпăр. Сан Ивану пĕр кĕпе аркинчен те юлмасть, хĕрсене пит юратать вăл. Мĕншĕн сан та ăна тавăрас шутпа хăвна валли пĕр-пĕр ырă йĕкĕт тупса ярас мар? Кулянса, кĕтсех вилес тетĕн-и? Ну, мĕн тăран. Атя килне капăрланма каяр.

— Тем ан калаç, эс мана ăçта сĕтĕрен...Çылăх тума-и?

— Ĕç хатĕрĕсене ак хур çакăнта, вĕсем ниçта та тармĕç,-киçтĕксемпе сăрăсене вăйпах сĕтел çинее хучĕ вăл.

Шăматкун каç ресторанта халăх лăк туллиех. Пире валли те хăтлă вырăн тупăнчĕ. Çурма тĕттĕм залти кĕвĕ-çемĕ чĕрене çупăрлать. Йĕри-тавра илемлĕ çынсем. Сĕтелсем çине тутлă техĕмлĕ апат пырса хураççĕ.

— Сире вальса чĕнме юрать-и? — юнашар çамрăк каччă тăнине курсан вăтансах кайрăм. Анчах та шалта, чунта тем тулхăрать. Икĕ çын кĕрешеççĕ тейĕн. Пĕри: «Тух, ан турткалаш! Тен, çакăнта сан телейӳ», тепри: «Сан мĕн упăшку çук-и? Эс арăм мар-им?» — тет. Света тухма хушса сĕтел айккипе пӳрнипе кăтартса ывăнчĕ пулас та, умĕнчи салатне мĕтĕрме пуçларĕ.

— Эп ташлама пĕлместĕп çав, унсăрăн хаваспах килĕшнĕ пулăттăм,-суйрăм эп.

— Упана та ташша вĕрентнĕ теççĕ-и? Атьăр, эпир те хăтланса пăхар,-парăнма та шутламасть йĕкĕт.

Вăтана-вăтанах ташлама тухрăм. Паллашрăмăр. Вăл Сергей ятлă иккен. Ӳнер шкулĕнче ачасене ӳкерме вĕрентет. Ман чунта тем чашкăрать. Чĕре читлĕхе лекнĕ кайăк евĕр тапăртатать.

— Асра юлмалли куçна эс кĕрсенех асăрхарăм: еплерех тунсăх пытарăннă унта, — калаçу тĕвĕлесшĕн çамрăк. — Вăл, тĕпсĕрскер, Нил юхан шывне аса илтерет.

Мана никам та ырă сăмахсем каламан халиччен. Çĕрĕпе ташларăмăр çав каç. Çĕнĕрен çуралнăнах туйăнчĕ. Поэзипе ӳнер тĕнчи, илем çинчен калаçрăмăр. Çывăх темăсене ятне суйламалла та марччĕ, вĕсем хăйсемех умлăн-хыçлăн чĕлхе вĕçне килсе пычĕç. Тĕлĕнмелле, анчах та ăнсăрт паллашуран эпир иксĕмĕр те хутпа киçтĕксĕр пурăнайманни паллă пулчĕ. Ырă самантсене тата та тата тăсас килчĕ.

Пур япалан та вĕçĕ пур. Ташлама та вĕçсĕр май çук. Киле кайма тухсан Сергей та пирĕнпе пĕрле тухрĕ. Хĕрлĕ эрех хăйĕн «киревсĕр» ĕçне турех — эпĕ çепĕç вăйлă алăшăн, ачаш сăмахсемшĕн тунсăхланине туйма пуçларăм. Пĕлĕшĕме те тӳрккессĕн хамран тĕртсе ямарăм. Турткалашмарăм. Тем хушăра пуçа пӳтсĕр шухăш пырса кĕчĕ — еркĕн хыççăн еркĕн улăштаракан упăшкана тавăрас килсе кайрĕ. Хваттер алăкне те иксĕмĕрех уçса кĕтĕмĕр. Сарлака вырăн çине епле лекнине нимĕн те астумастăп. Мана ун вĕри тути антăхтарсах ячĕ. Вăйлă алли хăйĕн çумне чăмăртарĕ. Çăтмахах çакланаттăмччĕ-и, тен, тăрук «вăранса» кайман пулсан. Сасартăк Сергее хамран тĕртсе ятăм та тăрса лартăм. Мĕн тăватăп эп? Хамран темиçе çул кĕçĕн яшпа юрату тĕвĕлетĕп!? Ухмах-и эп, ăслă-и? Хĕрарăмах çуратнă пуль мана? Камăн юратас килмест? Эпĕ те çынах-çке. Каллех ман чун вырăнĕнчен хускалчĕ. Каллех эп тăвăла лексе йĕпеннĕ çерçи евĕр сиксе чĕтретĕп.

Сергей мана çепĕççĕн чуптурĕ те тепре тĕл пуличчен тесе тухса кайрĕ. Эпĕ çаплипех хытса юлтăм. Хама пĕрремĕш хут кама-тăр кирлине туйрăм.

Пĕррехинче заводран тухнă чухне проходной умĕнче Сережа тăнине куртăм. Тахçанах килнĕ пулас та — шăнса ĕнтĕркенĕ хăй, ывăннă. Мана курсан пит-куçĕ çуталчĕ. Савăнăçне ниçта шăнăçтараймасăр сарлака утăмсемпе васкаса хирĕç утрĕ.