Электронлă вулавăш

— Салам! Ку ак сан валли, — терĕ те кĕсйинчен темле хут татки кăларчĕ.-

— Салам! Мĕн япали ку? Эсир мана тĕлĕнтеретĕр, — шалти хумханăва палăртас темесĕр калаçрăм эп.

— Ку вăл — билет. Хамăр хуламăрти ӳнер музейĕнче ыран питĕ чаплă курав уçăлать. Эпĕ сана хампа пĕрле çав музейри экспонатсемпе паллашма пыма чĕнесшĕн. Ерçеетĕн пулсан паллах.

— Тавах сана, анчах та ман ыран каçхи сменăна тухмалла, — суйрăм эп билета каялла парса. Уçă кăмăллă йĕкĕте нимĕн те шантарса калас килмерĕ. Ют арăмран ним ыррине те кĕтмелли çук иккенне пит аван ăнлантăм эп. Качча шанăç пама пултараймарăм.

— Тен, кампа та пулин улшăнса пăхăн?-парăнма шутламарĕ Сергей. Тунсăхлă куçĕпе пăраларĕ вăл мана. Ун тарăнăшĕнче ырату сĕмĕ палăрчĕ. Тутине шăлĕпе çыртрĕ вăл. Аллине ман еннелле тăсса тем каласшăнччĕ.

— Сывă телейлĕ пул, — терĕм те вăрт! çаврăнтăм. Ура вăйĕ кайнипе мĕн çумне те пулин таянас килчĕ. Итлемен урасемпех чарăну еннелле танкăлтатрăм. Куçран куççуль шăпăртатрĕ. Хыçалтан Сергей куçĕпе пăраланине туйсан та çаврăнса пăхмарăм.

— Наташа, тăхта. Атя, эппин виçмине ӳнер музейĕ тĕлĕнче тĕл пулатпăр. Курав пуян пулма тивĕçлĕ. Мĕн чăрмантарать пире, икĕ художника, илемпе киленме?

— Тем çав, — хирĕç ним калама пĕлмерĕм эп. Капла пулса тухасса шутламанскер пĕлĕше сăмах чĕнейменшĕн аванмарлантăм.

— Ним шутламалли те çук. Калаçса килĕшрĕмĕр эппин — виçмине кăнтăр иртсен виççĕре музей тĕлĕнче! — Сергей эп хирĕç сăмах каласран хăранăн ачапчалла хаваслăхпа тапса сикрĕ. Парк еннелле сулахай аллине хытă сулласа утрĕ.

— Мĕн туса хутăм эп? — хама айванлăхшăн вăрçа-вăрçа трамвая лартăм.

Килте çав кун та ним савăнăçли те кĕтмерĕ мана. Упăшкана каллех урă çын тесе калаймăн. Режиссер ăна çĕнĕ спектакльти самаях пысăк ролĕнчен хăтарнăранпа вăл ухмаха ерсе пынă пекех туйăнать маншăн. Куçкĕски умне тăрса ашшĕ рольне «вылять». Пьесăри сăмахсене татах та татах каласа черккине эрехпе тултарса, пушатса пырать.

Вăл кĕтекен аван рольсем урăххисене çакланчĕç пулас та Иванăн театрта хутран-ситрен тухмалли рольсемпех çырлахма тиврĕ. Мăн кăмăллăскер арăмĕпе чунне уçса калаçма шутламарĕ те вăл.

— Ăçтиçук, эс мĕн ирех паян килте?

— Эп самантлăха кăна. Çула май кĕтĕм. Светлана патне мастерскойне каятăп. Курава хутшăнасшăн эп. Халăх пултарулăхĕн музейĕ çĕнĕ конкурс пуçланни пирки пĕлтернĕ унта. Ĕçри хĕрсем мана калаçтарса ăнтан кайрĕç. Хистесех унта хутшăнтарасшăн. «Атăл хĕрринче» картинăна тăратма шухăшларăм. Тантăшсем савăнччăр.

— Ниçта та каймастăн, нимĕн те тăратмастăн… Талант!?

— Мана Светлана кĕтет. Эпир ĕнерех калаçса килĕшнĕччĕ унпа. Каялла тусан аван мар пулĕ. Вăл çавах мана шырама, шăнкăравлама пуçлĕ. Эс те ав пьеса сыпăкне вĕренетĕн. Чăрмантарас мар, каяс.

— Тăхта! Хĕрарăм вырăнĕ ăçтине пĕлместĕн-и? Калатăп! Ав унта! — аллипе кухня еннелле кăтартса çухăрашрĕ вăл. Çăварĕнчен сурчăкĕ сирпĕнчĕ. Пит-куçне киревсĕр пăркаларĕ юратман арçын. — Яшка, кукăль пĕçер. Ĕçле. Хĕрарăм тивĕçĕ — арçынна тутлă апатпа сăйласси. Пĕр ĕçĕ пĕтсен теприне ту. Анчах та тĕпелтен ан тух. «Ӳкерме каятăп», — тет. Тьфу.

— Унта ĕнер пĕçерни те сивкĕчре туллиех. Ăшăтса çимелле анчах,-парăнмарăм эп. Чун кӳтсе çитрĕ. Мĕн ăнланать вăл чăн-чăн ӳнер ĕçĕнче? Хаклавçă! Кĕвĕç — ав кам. Кĕвĕçӳ таçтан шалтан кăшлать ăна. Ăнăçусăр, кăнттам пулнине хăй те ăнланать пуль те-ха. Мăнкăмăллăхĕ çакна йышăнма памастех.

— Ăна ху ăшăтса çи. Мана халь çеç пиçни, свежăй кирлĕ. Марш кухньăна! Тата кое-чо кирлĕ мана. Арăмăн унăн упăшки мĕн ыйтнине веçех пурнăçламалла.

— Çитет, Иван, аван вылярăн,-алă çупанçи турăм эп. Ун пӳтсĕрлĕхĕ кăмăла пăтрантарать. Хăсас килет. — Ман халь каймалла. Мана музейра кĕтеççĕ.

Алăка уçса кайма пуçтарăнтăм. Шурлăхри хăмăш пек енчен-енне тайкаланса тăракан упăшкана таçтан муртан вăй кĕчĕ тейĕн. Ман çине урмăш куçĕпе тискеррĕн пăхрĕ. Кунтан ыррине кĕтме çук. Халиччен пĕрре мар патак çинĕ, хальхинче те хăвăртрах тухса каяс тесе тарма тăтăм. Анчах та ĕлкĕреймерĕм. Вăрăм аллипе кармашса мана пальто çӳхинчен çаклатрĕ вăл. Асапçăран хăтăлас тесе ухват аллине хамран вĕçертме хăтлантăм.

— Ӳк, вил, куçпа та курас килмест сана... — тенине çеç илтсе юлтăм. Çурăмран чукмарĕпе кĕрслеттерчĕ... Картлашка тăрăх аялалла вирхĕнтĕм. Пуç, ах, пуç!

* * *

...Вĕçĕ-хĕррисĕр тĕттĕмлĕх. Хура çунапа аялалла вирхĕнетĕп. Туллă-сăртлă вырăнсем, тĕмĕсем... Вĕсем тăрăх та çăмăллăнах каçса кайрăмăр. Ак тинех умра — вăрман, хурăнлăх. Мĕнле хитре кунта! Кун пек илеме халиччен нихăçан та, ниçта та курман. Утатăп-чупатăп мар, курăк çийĕн ярăнса пыратăп. Пĕрре, иккĕ, виççĕ — шурă сараппан тăхăннă аккасем чуна йăмахтараççĕ. Уçланкăра чечек! Хĕрли, кăвакки, сарри, шурри... Сарă кайăксем алă çине ларса юрлаççĕ. Вĕсене ман халех, пĕр тăхтамасăрах киçтĕкпе хут çине ӳкермелле... Мольберт та кунтах. Хучĕ те шурă мар, хĕрлĕ, кĕрен, шурă... тĕссемпе йĕрĕленĕ ăна. Кайăк юррине ытараймастăп, ӳкеретĕп, çыратăп...Инçех мар такам юрлать. Сасси — шăпчăк сасси. Шап-шурă кĕпи çинче тĕрĕсем. Çара уранах. Пуçĕнче — чечек кăшăлĕ. Ман пата йăл кулса утать пирĕшти.

— Анне, аннеçĕм, эсĕ ăçтан килсе тухрăн кунта? Эсĕ... чим-ха, эсĕ... Эсĕ мĕнле хитре!

— Чш-ш-ш. Урăх нимĕн те ан кала. Сан васкамалла, — шĕвĕр пӳрнине çăварĕ çине хĕреслетсе хучĕ вăл. — Ӳкерчĕкӳ пит хитре. Куратăп: эс ӳкеретĕн. Маттур. Ăна мана парнелесе хăварăн. Сан каймалла, киçтĕкне мольберт çине хур.

— Ăçта, анне? — нимĕн те ăнланаймарăм эп. — Ăçта ман васкамалла? Мана кунта та питĕ ырă. Эсĕ те юнашарах. Вырăнтан та хускалас килмест ман. Ăçта каяс ман? Тен...

— Кĕрешме ан ӳркен, хăвăн телейӳшĕн кĕрешме ан хăра. Вăйлăрах пул!

— Ан хăвала мана хăвăн çумăнтан, аннеçĕм, тархасшăн!

— Тем пулсан та манран телейлĕрех, ăнăçуллăрах пулма шантарнине ан ман эс. Чипер кай, — аллипе сулчĕ те тăванăм чăтлăхалла утрĕ.

— Мĕнле телей-ха вăл сансăр, анне? — ыйтасшăнччĕ унтан, анчах та ĕлкĕреймерĕм...

— Кирилл Васильевич, ку хĕрарăм вилмен, сывă вăл, куç шăрçине пăхăр-ха унăнне, сывă-сывă, — çинçе-çинçе сасă аннене кăшкăрса илттерме чăрмантарасшăн мана, çав илемрен, çепĕçлĕхрен уйăрасшăн. Унталла кунталла пăхатăп — никам та курăнмасть. — Питĕ лайăхчĕ мана...Ăçта-ши çав ырлăх?

— Ах, хĕрĕм, çамрăклах çут тĕнчерен уйрăлма ан васка-ха. Унта эпир вăхăт çитсен пурте пулатпăр, — урай çунă май калаçать ашпиллĕ ватă санитарка. — Операци ăнăçлă иртрĕ терĕç тухтăрсем. Çичĕ сехет муталаннă вĕсем сан пуçупа. Ылтăн алăллă вăл пирĕн Николай Александрович. Хирург пултарулăхне ăна Пӳлĕхçĕ хăй панă теççĕ. Э-э, кама кăна ура çине тăратман-ши вăл вăтăр çул хушшинче. Э-э, эс хăв та кĕпепе çуралнă ахăр. Операци сĕтелĕ çине шăп та шай унăн смени пĕтес вăхăтра лекнĕ. Телейӳ пур, çапла. Анчах та сана шыраса никам та килменни кулянтарать мана. Çакă çутă тĕнчере эс пĕчченех-ши вара? Пĕртăванусем, аçу-аннӳ те çук-ши? Çывăр, çывăр. Çамрăк организм тĕреклĕ терĕ Санч. Комăран тухмаллах сан. Паян ак сан валли татах вĕри апат илсе килтĕм. Ыран та илсе килетĕп. Эсĕ вăранасса кĕтсе илетĕпех.

* * *

Миçе кун иртнĕ-ши, пĕлместĕп. Куçа уçрăм та — тӳрех çак сăмахсем хăлхана кĕчĕç:

— Ну, салам, Наташа! Ак адрес тăрăх шыраса кайрăм та — кӳршĕ хĕрарăмĕ шăп мана хирĕç тухать. «Арăмĕ ăçтине пĕлместĕп, те ара васкавлă пулăшу машинипе илсе кайнине курнă кӳршĕ çуртри ачасем. Упăшки тахçантанпах Мускавра е таçта мурта гастрольте теççĕ»,-пĕлтерчĕ сарă çӳçлĕ, вăрăм халатлă ват майра. Ăна епле пĕлтерес? Хăш театрта ĕçлет-ши сан варли, Наташа? Милици ĕçченĕсем наччас тупаççĕ пуль те-ха. Тем мĕшĕлтетеççĕ. Паян медицина сестри следователь эс шăнкăравласа калаçнă çынсен телефон номерĕсене çырнă хут таткине илсе килме шантарчĕ. Кайса ыйтам-ха.

— Наташа, кур-ха — кам килчĕ сан патна?! Светлана! Эп ватă пулсан та тепĕр тишкерӳçĕрен ирттеретĕп. Юридици факультетне вĕренме анне чирлипе каяймарăм... Иртĕр, Света, калаçăр. Сана илтет вăл,хуравлаймасть çеç. Анчах та куççульне ан кăтарт эс ăна. Тантăшна аван хыпарсемпе çеç паллаштар. Пирĕн пурин те вăйлă пулмалла. Санч сывалма шанăç пур терĕ. Çывăрса вăй пухтăр.

— Наташа, Наташа, ман сана каламалли мĕн чухлĕ! Сан икĕ картинуна музее курава-конкурса тăратрăм. Эс çук та çук. Каям-ха хамах тетĕп. Телефону мăштах, хăв шантарнăччĕ — килмерĕн. Музей директорĕ сан ĕçӳсене курсан тĕлĕннипе çыварне карсах пăрахрĕ. Ак кур, эпир санпа çĕнтерсе пĕтĕм Раççей ăмăртăвне хутшăнăпăр, Мускавра та мала тухăпăр, — Светланăна панă сăмахне тытма питĕ йывăр курăнать. Вăл алăк енне çаврăнса куçне темиçе хутчен те ал тутрийĕпе шăлса илчĕ. — Чим-ха, итле малалла: ӳнер музейĕнчен тухнă чухне кама курнине пĕлсен эс ăнтан кайăн. Хайхи картинăсене парса хăварнă пирки ятарлă хут çине алă пусса тухнă чух алăк патĕнче пĕр качча тĕл пултăм. Кам тетĕн эс ăна? Хайхи пĕр кун ресторанта эс çĕрĕпех ташланă Сергей. Еплерех чаплă йĕкĕт вăл: сарлака хул-çурăмлă, çӳллĕ, илемлĕ. Кай, пĕр кашăк шывпа çăтса ярăн. Чăн юмахри паттăр. Пĕр сăмахпа, ун çумĕнче хӳтĕлевçĕ-арçынна мĕн кирли веçех пур. Куçĕ çеç салху. Итле малалла: мана курсан çав тунсăхлă мăшăр куçра шанăç хĕлхемĕ выляса илчĕ тейĕн. «Тăхтăр-ха, тăхтăр, эсир Наташăн юлташĕ марччĕ-и-ха?» — тет. «Çапла»,-тетĕп. «Нимĕн те пулман-ши ăна, паян куравпа паллашма пĕрле кĕме калаçса татăлнăччĕ те, вăл килмерĕ. Нимĕн те сиксе тухман-ши унпа?», — пуçне усрĕ вăл. Шел, эпĕ ăна ун чух нимĕнпе те пулăшаймарăм, хул пуççисене çеç выляттаркаларăм. Ыран каллех килĕп сан патна. Эсĕ унта мĕн...ан кулян...веçех аван пулĕ. Эпир санпа тусене те çавăрттарăпăр-ха малашне. Эс сывал çеç, юлташăм!

* * *

— Натали кĕпе тĕрлет. Кам валли? Çав тери хитрелетет Натали! — çепĕç те уçă, çав вăхăтрах çывăх сасă. Паллатăп-и эп ăна? Çапла паллатăп. Сергей сассине никам сассипе те пăтраштарман, çĕр, çук пин сасăран палласа илнĕ пулăттăм. — Наташа, сана илме килтĕм. Çитет сана çывăрса. Куратăн-и, ĕçлемешкĕн, илеме хут çине тĕрĕлемешкĕн çĕнĕ мольберт, киçтĕксем, ватман листисем, рамăсем, çуллă сăрăсем туянтăм. Ӳнер музейĕ санран автопортрет кĕтет. Вăхăтне нумай памарĕç, тăсса ямасан шепрех пулнă пулĕччĕ терĕç. Илтетĕн-и, Наташа, вăрансам! Сансăр пурнăç çук кунта маншăн та. Юрататăп сана! Пĕрре курсах чĕреме кĕрсе вырнаçрăн та ĕмĕрлĕхех юлтăн. Паян пирĕн васкамалла, вăхăт питĕ кĕске, пурăнма, телейлĕ, ăнăçуллă пулма васкамалла!