Электронлă вулавăш

— Пурăнаймасть тесе кил хуçи хайхи сыснана пуснă, — терĕ вăл. — Пĕверĕ-мĕнĕсене ăшаланă— Ларăр хампа юнашар. Ак халь çеç Петр Аверкиевичпа калаçрăмăр, вăл ыранах сирĕн ĕçченлĕхпе тăрăшулăх çинчен шкул директорне пĕлтересшĕн.

— Тавтапуç, киле хĕвел аниччен çитмелле. Паян ĕлкĕреймесен аннесем хытах пăшăрханса ӳкĕç, — терĕ Красков, сĕтел хушшине ларма хирĕçех те марччĕ-ха вăл, анчах çав самантра шурлăха лекнĕ сысна куçĕсене, ачасене тилмĕрсе пăхаканскерне, аса илчĕ те, ăшĕ йĕкленнĕ пек пулчĕ. Çавăнне, хăйсем вилĕм ытамĕнчен туртса кăларнăскерĕнне, чĕри-пĕверне çимелле-и халь? Касăкĕсем пырне ларĕç... Юлташĕсем те унпа пĕрешкелех шухăшларĕç пулас, хăвăрт сывпуллашса урамалла васкаса тухрĕç.

Нумаях та утаймарĕç вĕсем, хапха алăкĕ чĕриклетсе уçăлса хупăнчĕ, Шарлатановăн хулăн сасси илтĕнчĕ:

— Чарăнăр-ха, тăхтăр! — Вăл вашлаттарса çитрĕ те шăлаварĕн кĕсйинчен укçа туртса кăларчĕ. — Молодцы! Паттăрсем темелле сире! Ытти чухне унашкал кĕтĕве вуншарăн хăваланă, сыснисене çухатни те пулнă. Куртăр, хуçи эп мар... — Шарлатанов сасси сисĕнмеллех çемçелчĕ. — Хамран паратăп. Нумайрах тиветчĕ те, бригадирăн та урăх çук. Лайăх çитĕр. Тăрăшăр. Вĕреннĕ çын çулне çӳллĕ ту та картлаймасть.

Шарлатанов вăйпах ачасен кĕсйисене вуншар тенкĕ чиксе ячĕ, кашнинпе алă тытса сывпуллашрĕ:

— Пушăсене упрăр, пурнăçра катăк пуртă та кирлĕ пулать.

Арлан Архипович арçын ачасене хăйĕн укçине панинчен ытларах вĕсемпе вăл аллисене чăмăртаса сывпуллашни килĕшрĕ. Кăштах пусăрăнчăк кăмăлĕсем çĕкленчĕç, мăн çул çине тухнă чухне Эрхип тăваттăшĕн шухăшнех каларĕ:

— Интереслĕ çын Арлан Архипыч... Пурнăçра унăн темĕн те курма тивнĕ пулас.

— Муталаннă, анчах парăнман, — хушса хучĕ Красков.

Кĕрхи хĕвеллĕ кун. Машинăсем чăшт-чашт! иртсе каяççĕ.

Сасартăк ачасемпе юнашарах тормозне шăхăртса хăлтăр-халтăр машина чарăнчĕ. Шоферĕ çул хĕррипе çуран пыракансенчен сăнĕпе нумаях та аслă мар пек курăнать. Пуçне кабинăран кăларса кулкаласа ыйтрĕ:

— Ăçтан таврăнатăр?

— Австралирен! — терĕ Красков.

— Ăçталла çул тытатăр?

— Çĕнĕ Зеландие! — шофер кăмăлне кура хуравларĕ хаваслăн Леша.

— Мĕншĕн çав териех кукăртмалла-ха çула? — шофер географие аван пĕлни сисĕнет. — Австралирен Çĕнĕ Зеландие Чăваша кĕмесĕрех кайма пулать-çке.

— Пулать, анчах унта сурăх кĕтевĕ çухалнă. Çула май çавна Чăваш çĕршывĕнче тĕрĕслеме сĕнчĕç.

— Мĕнле? Тупрăр-и?

— Тупрăмăр, анчах кая юлтăмăр — кĕтĕве Канашран вакунсене тиесех Мускава ăсатрĕç!

Пурте ахăлтатса кулса ячĕç. Çамрăк шофер аллипе кузов еннелле тĕллерĕ:

— Юрататăп шӳтçĕ кĕтӳçсене! Анчах Турра кĕлтума ан манăр — машин ураписем тухса ан ӳкчĕр. Илтрĕр пулĕ мĕнле хăлтăртатнине? Манăн Çĕрпĕве çитмелле!

Машинипе çамрăк шофер çилпе ăмăртса пычĕ пулсан та Чурачăка тăватă урапапах кĕрлеттерсе кĕчĕ. Красковпа Микулăн яла тӳрĕрех каяс тесен маларах анса юлмаллаччĕ, анчах юлташĕсемпе район центрĕнче тин сывпуллашас терĕç, мĕншĕн тесен вĕсен пачах тепĕр еннелле Красковпа Микулăнни чухлех утмалла. Амăшĕ тахçанах çĕнĕ тутăр çыхманнине асăрханă Красков, çавăнпа лавккана чупса кĕрсе Арлан Архипович панă укçапа амăшĕ валли хитре чечеклĕ çĕрçĕн тутăр туянчĕ, ара, ахальтен сĕнмен вĕсене укçа Шарлатанов, хăйĕнне пулсан та ĕçленĕшĕн панă. Микул унран вĕренсе пырать, вăл та çаплах турĕ. Юлашки укçипе Красков логарифм линейки туянчĕ.

Чурачăкран тухсан пĕр хушă чĕнмесĕр утрĕç. Унтан тин Микул ун еннелле пуçне пăрчĕ те ăна пăлхатса ямаллах тĕлĕнтерсе каласа хучĕ:

— Эсĕ Наталисен сыснине кĕперлĕ çырмара ăна парса хăварнине куртăм эпĕ, Леша... Темиçе сыснана кĕперĕн тепĕр енче те аялалла анасран чарма тиврĕ те ăнсăртран çырма тăрăх тăвалла пăхса илтĕм. Эсĕ шăпах сыснасем хыççăн çĕмелсем патнелле чупаттăн, Натали — сан хыççăн... Унтан самантранах курăнми пултăр. Тепĕр тесен, халĕ те иккĕленетĕп-ха, иксĕрехчĕ-и çав?..

— Тĕрĕсех курнă, иксĕмĕрех... — Красковăн пуçĕнче пĕр шухăш вĕлтлетрĕ: «Мĕн тери тĕрĕс ваттисем калани: «Уй куçлă, вăрман хăлхаллă».

Красков юлташне Натали нушине ăнлантарасшăнччĕ, анчах Микул тӳрех чарчĕ:

— Кирлĕ мар, Леша... Эпĕ веçех пăлетĕп. Çынсем çав Кашкăр Карачăмне çапса пăрахма хатĕр. Пирĕнне те вăл пăранлас сурăхах тытса кайрĕ. Анне: «Путекне кĕтсе илессе тăхтăр-ха», — тесе йăлăннине те хăлхине чикмерĕ. Эсĕ мана шан, Леша. Урăх сире никам та курман. Эпĕ нихăçан та никама та шарлас çук. Тĕрĕсех тунă эс. Эпĕ вăт тĕрĕс хăтлантăм-ши? — çухалса кайнă пек пулчĕ Микул.

— Мĕн пирки? — ыйтрĕ Красков.

— Шурлăха пĕр сысна та путман... Сана пулăшас шутпа каларăм эп. Натали илсе юлнă сыснана кĕтӳ шутĕнчен мĕнле кăларас? Темиçен шутлаççĕ те йăнăшасран... Петр Аверкиевич калашле, халĕ «шито-крыто».

Красков лутра юлташĕн аллине тав туса пĕтĕм вăйĕпе чăмăртарĕ, унпа та çырлахмарĕ — Микула пилĕкĕнчен тытса пăчăртарĕ те вăл урисемпе тапкаланнине пăхмасăрах ăна аллисемпе çĕклесе вунă утăма яхăн утрĕ.

Кайран ял хапхинчен кĕричченех пăт-пат калаç-каласа çеç пычĕç. Микул килне пахча хыçĕсемпе кайрĕ. Икĕ кун хушшинче мĕн кăна курмарĕç, мĕн кăна чăтмарĕç пулĕ вĕсем. Шухăшĕсем улшăнчĕç. Уйрăмах çакна Красков лайăх туйрĕ. Канаша кайнă чухне вăл ача çеçчĕ-ха, халĕ хăйне ӳссе çитнĕ чăн-чăн арçын пек туять. Тĕттĕмлене пуçланă Синер урамĕсемпе вăл килне пуçне кăшт каçăртарах, виçĕ кун хушшинче сисĕнмеллех тĕрекленнĕ кĕлеткине тӳрĕ тытса анчĕ. Ĕшеннĕ урисенче çĕнĕ йышши вăй хушăннă, çавăнпа-ши çул та халĕ хытăрах пек тата ансăрланнă евĕртереххĕн курăнать. Акă вĕсен çурчĕ. Çак пĕчĕк çуртрах арçын ятне илтмеллех ӳссе çитĕнчĕ-ши ĕнтĕ вăл? Амăшĕ кĕтсе те ывăнчĕ пуль ăна. Тавçăрĕ-ши килне кĕçĕр вуннăмĕш класра вĕренекен арçын ача мар, шухăшĕсемпе те, ĕçĕсемпе те чылай аслăланнă çамрăк йĕкĕт кĕнине?

 

5

Амăшĕ ывăлне кĕтсе ывăннă.

— Таврăнтăн-и, Леша? Чун юлмарĕ саншăн кулянса! Халех яшка антаратăп.

— Кăшт тăхта-ха яшкапа, анне.

Таюк инке те ывăлĕ улшăннине тӳрех асăрхарĕ: сасси виçĕ кун хушшинчех улшăннă, пӳртре те кил хуçи арçынни пек васкамасăр, урисене çирĕппĕн пусса утать, сăнĕ те çул çинчи çилпе, хĕвелпе, тусанпа тата амăшĕ ăнлансах илеймен ытти япаласемпе урăхланнă. Çăпатисене салтмасăрах кĕрекенскер халĕ вăрăм çултан таврăнсан та ун пек тумарĕ, пăлтăрта вăл илтесрен шăппăн хывса хунă. Ывăлĕ сумкинчен кулач кăларса тыттарчĕ, унтан хутпа чĕркенĕ пĕчĕк тĕркене салтма тытăнчĕ.

— Анне, çаврăн-ха тепĕр еннелле. Çаврăн, ан хăра.

— Ара, мĕншĕн хăрас-ха ман хамăн ывăлăмран? — Таюк инке ачин аллинче хут чăштăртатнине илтрĕ, унтан вăл унăн хулпуççийĕ çине çĕрçĕн тутăр уртса янине сисрĕ.

— Астăватăн-и, Анне, эсĕ пĕррехинче хамăр ял акатуйĕнче çакнашкал тутăрăн тĕррине питĕ юратса пăхрăн?

— Хăçан? Маннă эпĕ... — Ывăлĕ çĕрçĕн тутăра вăл мĕнле кăмăлласа пăхнине асăрханинчен, ăна çак таранччен асĕнче тытса усранинчен тĕлĕнчĕ те, савăнчĕ те. Вăл ун еннелле çаврăнса тутăра питĕ тирпейлĕн çавăрса çыхрĕ, тĕкĕр çине пăхсан сасартăк именсе кайрĕ. — Çĕрçĕн тутăр час çĕтĕлмест, чечекĕсем те шупкаланмаççĕ. Асту, Леша, иртĕнтерсех ярăн эсĕ мана капла... Радио кĕртнĕ çĕрте ĕçленĕшĕн панă укçапа çап-çутă резина атă туянтăн ман валли. Халĕ куна... Иĕкĕт пекех ӳссе çитрĕн, Леша... Ху çинчен те шутламалла.

Леша амăшне çепĕççĕн ыталарĕ те ăшшăн каларĕ:

— Эсĕ манăн чи юратнă çын, анне. Эсĕ пурăнсан ман валли те мĕн кирлине пĕтĕмпех туянăпăр-ха.

— Мĕнле çитсе килтĕр Канаша?

— Чиперех çитсе килтĕмĕр. Халĕ мар, ыран-виçмине веçех тĕплĕн каласа кăтартăп.

«Калатăп-çке улшăннă тесе... Тепĕр чухне ача пек тӳрех пĕтĕмпе шăкăлтатса паратчĕ, кĕçĕр апла мар», — ывăлĕ часах çитĕнсе çитнисен йышне кĕрессе çĕнĕрен лайăхрах туйрĕ амăшĕ, унтан такама кĕвĕçнĕ-ăмсаннă сасăпа пĕлтерчĕ:

— Пĕр хыпар пур-ха сан валли... Малтан яшка çийĕ-пĕр, унтан...

— Мĕнле хыпар, анне? — чĕри кăртах сикрĕ Лешăн. — Малтан хыпарне кала. Инкек таврашĕ мар пулĕ-çке?

— Антарам-ха яшкине...

— Çук, малтан хыпарнех пĕлмелле. Мĕн пулнă, анне? Мĕншĕн пытаран?

— Пытармастăп... Лешĕ, кӳршĕ ял хĕр ачи, виççĕ килчĕ паян... Санпа интересленет. Темĕнпе пулăшнă эс, тав тăвать те тав тăвать.

— Юлашки хут хăçан килчĕ? — васкаса ыйтрĕ Леша, самантрах сак айĕнчен пушмакĕсене туртса кăларчĕ.

— Ак халь кăна урамран кĕтĕм. Сана кĕтсе сак çинче лараттăм та... Вунă минутсем иртрĕ пуль...

— Натали вĕт вăл! — Йĕкĕт шăлаварне, кĕпине хăвăрт улăштарса тăхăнчĕ. Пиншакне уртса ячĕ. Амăшне куçĕнчен айăплăн тинкерчĕ. — Эп çиччас!..

— Çавнашкал çул хыççăн-и? Ĕшеннĕскер? Апат çимесĕрех-и? Хĕр хыççăн вута сикме-и? «Çиччас» мĕнлине те пĕлетĕп. Иртнинче миçере таврăнтăн? Яшка çиетĕнех!

— Тутă эпĕ, анне. Ывăнман — машинпа килтĕмĕр. Нимĕнле вута та сикместĕп. Шкулта темскер пулман-и?

Епле тытса чарайтăр унашкал чухне амăшĕ ывăлне? Тепĕр çеккунтран вăл урама вирхĕнсе тухрĕ, тата тепĕр çеккунтран тăкăрлăка ыткăнса кĕчĕ. Красков пахчасем хыçне чупса çитрĕ. Ыраш калчи тепĕр енче мĕлке курăнать. Вăл яла кĕрсе çухаличчен çамрăк йĕкĕт никам илтесрен шикленмесĕр кăшкăрма ĕлкĕрчĕ:

— Натали-и!

Мĕлке утма чарăнса каялла çаврăнса пăхрĕ. Сасранах палларĕ вăл хăйне кам чĕннине, сукмакпа ун еннелле утма пуçларĕ, унтан — чупмах тытăнчĕ. Шăпах икĕ ял хушшинчи çул варринче тĕл пулчĕç вĕсем. Пĕр самант шутласа тăмасăр Красков аллисене сарса ячĕ, хĕр ача малтан унăн ытамне кĕрсе ӳкрĕ, вара хăй те йĕкĕте аллисемпе кĕлеткинчен ыталарĕ. Пĕр хушă пĕр-пĕрин чĕрисем мĕнле тапăлтатса тапнине итлесе тăчĕç.

— Леша... — пăшăлтатрĕ хĕр ача пуçне унăн кăкăрĕ çине хурса.

— Натали! — Красков аллине хĕр ачан çăм кофти айĕнчен çурăмĕ çинелле кăларса янă хулăн çивĕчĕ лекрĕ, ăна çепĕççĕн ачашласа çавăркаларĕ. — Питĕ тунсăхларăм, Натали... Питĕ!

— Эп те — сан пекех, Леша... Тен, санран та вăйлăрах...

Красков хĕр ачана хăй çумне хытăрах çупăрларĕ, хавхаланса шухăшларĕ: «Килте аннене юратса ыталарăм, унăн ăшши те чуна çĕклет. Натали кĕлеткинчен çăм кофти витĕрех çапакан ăшă мĕншĕн урăхларах? Вăл ман кĕлеткене пĕтĕмпе ăшăтса çеç мар, вĕрилентерсе ярать».

— Киле пырсах сан çинчен калаçнăшăн çилленместĕн-и? — пуçне çĕклесе сасартăк ыйтрĕ Натали. — Кашни сехете паллă туса пытăм эсĕ кайсан, кĕçĕр каялла çаврăнса çитетĕнех терĕм. Чун сисрĕ. Пĕлес килет-и мĕн чухлĕ вăхăт иртнине иксĕмĕр чăнкă сăртăн çырминче уйрăлнăранпа?

— Миçе?

— Алă тăватă сехет...

— Математик, — теме çеç пултарчĕ ăшшăн Красков. — Аннене мĕн терĕн вара?

— Шкулта пĕрле вĕренетпĕр терĕм. Директор интересленет теме те тиврĕ. Ну, пăхрĕ тĕк пăхрĕ мана сăнаса. Çĕр айнех анса каятăп пулĕ терĕм те, чăтрăм-чăтрăмах. Сиввĕн пĕрре те калаçмарĕ, мĕнле пурăнни çинчен ыйтса пĕлчĕ. Лайăх сан аннӳ, Леша. Чиперскер. Сана питĕ юратать пулас. Çапла-и?

— Çапла, аннӳ сана юратнă пекех. Ну, кала-ха, Çуашна мĕнле çитертĕн?

— Йĕркеллех çитрĕмĕр. Юри каçа юлтăм. Çынсем курасран. Витерен кăлармасăрах мăнтăрлатас тетпĕр — Кашкăр Карачăмĕ ан систĕр.

— Тем пекехчĕ...

— Канашра вăл çухалнине ăнлантарма тиврĕ-и?

— Унта шутламарĕç, — хĕр ачана çул çинчи мыскарана пĕлтерес килмерĕ унăн.

— Эпир кунта сан пирки шутласа аннепе иксĕмĕр те çывăраймасăр пурăнтăмăр...

— Халĕ лăпкăнах çывăрăр.

— Сана, Леша, анне сĕре курасшăн-ха... Чĕнетĕп-ха пĕрре хăнана. Тĕлĕнсе хытсах кайрĕ вăл эпĕ Çуаша епле тавăрса килнине пĕлсен. Санашкал ырă чунлă çынсем питĕ сайра пулаççĕ тет.

— Ытла ӳстерсе калать вăл, — хăйсене пулăшнăшăн Арлан Архипович Шарлатанова пĕр сăмахпа та тав туманнине кĕтмен çĕртен яр-р! аса илчĕ Красков. Хĕрелсе кайрĕ. Юрать-ха, шупка уйăх çутинче сăнĕ улшăнни палăрмасть. «Арлан Архипович хастар бригадир пулман тăк темĕнле çаврăнса тухатчĕ-ха çамрăк кĕтӳçсен ĕçĕ? Еплерех каласа хучĕ вăл вăрăсем тарсан: «Вăхăтра пенĕ пăшал сасси тупă сассинчен те вăйлăрах». Ах, намăс! Вăл шăчă персе паман пулсан тĕпнеллех çăтатчĕ пуль ăна шурлăх, çакăнта халĕ Наталие те ыталаса тăраймастчĕ-и тен? Чурачăкра хатĕрлев кантурне кĕрсех тав тăвас пулать Арлан Архиповича».

Натали те темĕн аса илчĕ, йĕкĕт ытамĕнчен пушансан шăппăн кулса ячĕ:

— Сăмахна тытаймарăн, Леша...

— Мĕнле сăмах?

— «Ыталасах вĕлеретĕп» тесе кам каланăччĕ-ха?

— Тăхтарăм-ха, вĕлерсен кама чуптумалла пулать тет ман?

— Хĕр ачасем нумай...

— Нумай, анчах Натали ятли пĕрре çеç.

— Ну, сана курса савăнтăм, Леша. Сывпуллашар. Каçар мана, çул çинче ĕшеннĕскернех мĕн чухлĕ тытса тăтăм.

— Халех-и? Ывăнман эпĕ. Эсĕ аннепе калаçнине пĕлсен кĕлеткем кайăк пекех çăмăлланчĕ. Атя ăсатса ярам.

Пахчасем хыçне мĕнле çитнине те сисмерĕç. Натали карта çумне тĕршĕнчĕ те Краскова аллинчен тытса хăй патнелле туртрĕ.

— Тăр çумарах, Леша, сулхăнран кăшт хӳтĕлен. Хире-хирĕçле пултăр, иртнинче сан пиншакупа çӳрерĕмĕр, паян ман çăм кофта сана ăшăттăр.

— Аннӳ çыхрĕ-и? Килĕшет сана...

— Хамах, вăл çаннисене майлаштарма çеç пулăшрĕ. Чăнах килĕшет-и? — Красков ырланăшăн хĕпĕртесе унăн умĕнче вăр-р! çаврăнчĕ Натали, унтан хăй йĕкĕт çумне тĕршĕнчĕ. — Шанчăклă çын эсĕ, Леша. Сан çумăнтан уйрăлас та килмест.

— Ытла вĕри эсĕ, кофту витĕрех кăмака пек пĕçертетĕн...

— Ой, Леша, анне те çаплах калать. Йĕркесĕр çунса каймалла ан пултăр тет. Атте вĕри арçын пулнă. Çавăнпа йĕрет ĕнтĕ анне аçу хăш çĕршыв çĕрне ăшăтса выртать-ши тесе...

— Натали, виçмине, канмалли кун, аçун улмуççийĕсене сыпатпăр, — терĕ Красков.

— Манăн мĕн хатĕрлемелле?

— Нимĕн те. Мана çеç лайăх кĕтсе ил.

— Канмашкăн мамăк тӳшек сарса-и? — каллех савăнăçлăн кулса ячĕ Натали.

— Улмуççисем сыпнăшăнах выртса канман-ха эпĕ.

— Мĕнле, кала?

— Каласах-и?!

— Ыйтнине тăватăп.

— Кашни сыпнă улмуççишĕн пĕрре чуптăватăн.

— Ну, ку йывăр ĕç мар-ха, сана пĕрре мар, чармасан икшер те чуптума пулать. Шутламасан — лайăхрах та!

— Шутламасан та хирĕç мар, — терĕ Красков. — Сăмах татрăмăр апла?

— Татрăмăр...

Сывпуллашнă чухне иртнинчи пек каллĕ-маллĕ çӳремерĕç, хапха алăкĕ умĕнче аллисене хыттăн чăмăртаса уйрăлчĕç. Çапах кĕçĕр пĕр-пĕрне нихçанхинчен çывăхрах туйрĕç.

 

6

Уроксенче ачасене хăваласа çитме йывăрах пулмарĕ Краскова. Микул кая юлни сисĕнчĕ, çавăнпа ăна хăш-пĕр предметсемпе пулăшма тиврĕ. Эрхиппе Витя та аптăрасах каймарĕç. Шкулăн комсомол комитечĕ Красков команди Канашран ăнăçлăн таврăнни çинчен «Çиçĕм» те кăларчĕ. Шкул директорĕ патне хатĕрлев кантурĕнчен чăнах та шăнкăравланă иккен, тепĕр куннех тăваттăшне те вăл пысăк тăхтав вăхăтĕнче хăй патне чĕнтерчĕ.

— Шурлăха сикиччен асăрхануллăрах тытмаллаччĕ хăвна, Красков, ун тĕпнеллех анса кайма пултарнă-çке эсĕ.

— Ан асăнăр-ха, Иван Сергеевич... Халĕ хам та шутласа пăхатăп та, çӳç вирелле тăрать. Ун чухне эпĕ Микулăн ывăннă сăнне тата сыснана шурлăх çăтма пуçланине çеç асăрхарăм, хăй хыççăн вăл Микула та туртса антарать — çавна кăна куртăм хам умра ун чухне. Эпĕ ăна питĕ лайăх пĕлетĕп-çке. Тепри çăлас тесе сыснана ун пек тытса та тăман пулĕччĕ, анчах Микул ăна аллисенчен вĕçертес çукчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн