Чӑваш литературине юратакансем Роман Чепунова лайӑх пӗлеҫҫӗ. Вӑл ҫамрӑк мар ӗнтӗ. Хӑйӗн ӗмӗрӗнче ӑста учитель, хӗрӳ критик, интереслӗ прозаик пек палӑрнӑ. Юлашки ҫулсенче филологи ӑслӑлӑхне, фольклора тӗпчес енӗпе пултаруллӑ пулнине ҫирӗплетрӗ: чӑваш халӑх каларӑшӗсене пухса вӗсене «Хыпар» хаҫатра пичетлет.

Роман Андреевич ӗҫне пысӑка хурса хакламалла. Вӑл пуҫтарса тишкернӗ каларӑшсене кӗнекен пичетлесе кӑларма та юрать. Ку кӑларӑм ӑсчахсемшӗн те, вӗренекенсемпе студентсемшӗн те, ахаль вулаканшӑн та усӑллӑ пулӗччӗ. Пирӗн вара Чӑваш кӗнеке издательствинче ӗҫлекенсем ҫакна асӑрхӗҫ тесе шанасси ҫеҫ юлать.

Филологи ӑслӑлӑхӗнче каларӑшсене идиомӑсем теҫҫӗ. Вӗсем хӑйсен пӗлтерӗшӗпе пӗр чӗлхерен теприне куҫарӑнмаҫҫӗ. Акӑ вырӑсла «Бить баклуши» идиома чӑвашла тӳррӗн куҫарӑнмасть. Анчах чӑваш чӗлхинче те ҫакӑн пекрех пӗлтерӗшли пур: «Кӗрӗк арки йӑвала». «Ӗмӗр сакки сарлака», - тет чӑваш. Вырӑсла ӑна «Жизненная скамья широка» тесе куҫарма пулать. Анчах вырӑс ун пек каламасть, «Жизнь прожить - не поле перейти» тет.

Р.Чепунов ҫакна пӗлмест мар ӗнтӗ. Вӑл чӑваш халӑх каларӑшӗсемпе вунӑ-вун пилӗк ҫул ӑнӑҫлӑ ӗҫленӗ хыҫҫӑн вырӑсла идиомӑсене чӑвашла куҫарма пуҫларӗ. Ҫакӑ - пичкери пыла пӗр кашӑк тикӗт янӑ пекех. Куҫарнӑ каларӑшсем чӑвашла мар пулса тухаҫҫӗ. Акӑ хаҫатӑн пӗр номерӗнче вӑл «Москва слезам не верит» сӑмах ҫаврӑнӑшне «Мускав куҫҫуле ӗненмест» тесе ӑнлантарать. Чӑвашсем «куҫҫуле ӗненмест» тесе каламаҫҫӗ. Куҫҫуль юхтарать, куҫҫуль тӑкать, куҫҫуль тӑварлӑ теҫҫӗ. «Ҫын куҫҫулӗ ҫӗре ӳкмест» каларӑш та пур. Чепунов хальлӗхе вырӑссенне анчах чӑвашла куҫарать-ха. Вӑл - хӗрӳллӗ, ывӑнма пӗлмен ҫын. Каларӑшсем ытти халӑхӑн та - китайсен, французсен, акӑлчансен, нимӗҫсен тата ыттисен - пур. Пурӑна-киле вӑл ҫавсене те куҫарма пуҫӑнӗ-ши, ҫак ӗҫ ӑнӑҫлах пулӗ-ши? Иккӗлентерет.

Геннадий УТКИН.