Электронлă вулавăш

— Чим-ха, Римма, — сисĕнмеллех шуйханчĕ председатель, — мĕн чĕмери? Кала йĕркипе!..

Хĕрĕн çутă сăнĕ тĕксĕмленчĕ, çинçе те авăнчăк куç харшийĕсем, кăшт каçăртарах сăмси тĕлĕнче пĕрлешсе, пĕр тӳрĕ йĕр пулса ларчĕç. Хĕр, ахăртнех, темшĕн çилленет, вĕчĕрхенет, çав вăхăтрах вăл хăйĕн кăмăлĕ çирĕппине те кăтартасшăн пулас.

— Шангин юлташа йытă çыртнă, — терĕ Римма, çепĕç сассине ĕнтĕ хурçă пружина пек хытарса. — Ку пирĕншĕн — чэ-пэ!..

— Мĕн чĕппи тата? — ăнланайманçи пулчĕ Сармаев. — Мĕн чĕппи?

— Нимĕн те кулмалли çук, Александр Васильевич, — тĕртлетсе кайрĕ Римма. — Килĕшмест сире. Ватă çын, ĕçлĕ çын. А пирĕн ялта пĕтĕм санитарипе гигиена йĕркине сăнаса тăмалла. Пĕр-пĕр ерекен усал чир сиксе тухман-и унта? Çăлсем, шывсем таса-и? Ку вара, йытă çыртни — чэ-пэ. Чрезвычайнăй происшестви, эппин. Ун пек чухне çыннăн тӳрех тухтăр патне чупмалла, çывăхра тухтăр çук пулсан — медпункта.

Медсестра «лекцине» итленĕ мăй, агрономăн çамкине сивĕ тар тапса тухрĕ. «Акă пуçланчĕ хайхи! — шухăшларĕ вăл хăй ăссĕн. — Капла ним çук çĕртенех урса кайăн...»

Сармаев агронома хулĕнчен тытрĕ. Питĕ асăрханса:

— Николай Степанович, — терĕ вăл. — Эпĕ ку сăмаха ĕнер каç районтан таврăнсанах илтнĕччĕ. Тин çеç тата Ăçтиçук-Таçук сăсăл вĕçтерсе хăварчĕ. Хăвăнтан ыйтса пĕлме ерçеймерĕм. Хытах çыртнă-и вара сана çав ăнман йытă?

— Нимех те мар, — аллине сулчĕ агроном. — Кушак чавнă пек кăна.

— Çук, çук, — вĕтĕртетсе илчĕ медсестра, — манăн тĕрĕслемелле. Чĕрне йĕрĕ-и е шăл йĕрĕ, пурпĕрех тухтăра кăтартмалла.

— Акă, пăхăр, — Микулай, çавăнтах пиншакне хывса сылтăм çаннине тавăрма тытăнчĕ. — Калаçмалăх та çук.

— Апла мар, — пӳлчĕ Римма. — Эпĕ сире медпункта чĕнетĕп. Суранăр пысăках пулсан, халех хулана каятпăр. Астăвăр, паян — шăматкун, — вăл аллинчи сехечĕ çине пăхса илчĕ. — Халь вуниккĕ иртнĕ. Паян — кĕске кун. Васкамалла. Кайран приемра врачсем те пулмĕç. Александр Васильевич, тархасшăн, машина... Ванька Черкалова каласа хурăр. Газикне хатĕрлетĕр. Эсир, Шангин юлташ, манпа пыратăр.

Хăюсăррăн килсе кĕнĕ «пирĕшти» ĕнтĕ икĕ арçынна та пĕр-пĕр ротăри старшина пек команда пара пуçларĕ: «Хăвăртрах! Вăр-вартарах!»

Ним те тума çук, Микулайăн ирĕксĕрех медсестра хыççăн тухса утмалла пулчĕ.

Медпункт правленирен инçех мар, Аслă урамран клуб патнелле хăпаракан тăкăрлăкра ларать. Çул çинче агрономпа медсестра хире-хирĕç шăпăрт та чĕнмерĕç. Микулай, хăйне хăй тарăхса, ăшĕнче чи усал сăмахсемпе ятласа пычĕ. «Тăмсай! Чăрсăрлăхна пулах инкеке лекетĕн. Эс паян Ăçтиçук-Таçука та тытса лăскама хатĕрччĕ. Пуçланатчĕ вара ахăрсамана!.. Каллех пĕтĕм ял янрашма тытăнатчĕ: «Хĕрарăм çине алă çĕкленĕ!..»

Ытла та тарăхмалла пулчĕ çав. Ăçтиçук-Таçук куçранах ăна «тĕнче каскăнĕ» терĕ. Ниçта кайса кĕреймиех кӳрентерчĕ Микулая çак сăмах, йытă çыртнинчен те ытларах ыраттарчĕ. Тепĕр тесен, Микулай хăйшĕн тӳснĕ те пулĕччĕ, леш ашапатман тата Нина чысне лапăртасшăн. Кун пек мăшкăла чăтма çук. Нинăн хĕр чухнехи таса ятне никама та пылчăкпа лапăртама ирĕк памĕ Микулай. Нимĕнле ăçтиçукран та хăраса тăмĕ.

Çапла, вăл унчченех пĕлнĕ-ха: кирек мĕнле йытă çыртсан та, урасран сыхланмалли укол тăваççĕ. Анчах ĕç-пуç каплах пăтрашăнса каять тесе шутламан.

Медпункта çитсен, Римма хййĕн çутă платйи çийĕнчен чăлт-шурă халат тăхăнчĕ.

— Ну, Шангин юлташ, хăш тĕлте сирĕн суранăр? — пĕр-пĕр тухтăртан та витĕмлĕрех ыйтрĕ вăл. — Хывăнăр.

— Хывăнсах-и? — ачалла шиклененçи пулчĕ çамрăк агроном. — Сестра юлташ... Хушаматăра пĕлместĕп те... Римма юлташ...

— Ан манăр, пирĕн васкамалла, — каллех пĕр кулмасăр асăрхаттарчĕ медсестра. — Сирĕн вырăнта эпĕ шӳт тума тăхтанă пулăттăм.

— Ĕнтĕ макăрас-им-ха манăн? — юриех питне-куçне пĕркелентерчĕ Микулай, хăй вара ыйтрĕ: — Калăр-ха, сестра юлташ, йытă çыртсан этем мĕн вăхăтран урать?

Римма пĕчĕкçĕ çаврашка тутине чăп çыртса лартрĕ. Çилленмеллипех çилленчĕ пулас.

— Каçарăр — терĕ Микулай, — кулса мар, чăнласа ыйтатăп. Эпĕ халех урма тытăннă пек туятăп хама. Ара, тин çеç, эсир правление пырса кĕриччен кăна-ха, пĕр инкене кĕç-вĕç туласа тăкаттăм.

Тӳсеймерĕ Римма, йăл кулчĕ.

— Куртăм — терĕ вăл — сире ылханса, çав инке урам тăршшĕпех çуйхашса кайрĕ. Ну, агроном юлташ, пирĕн сăмах-юмах çаптарса ларма вăхăт çук. Хăвăртрах çаврăнкалăр.

Микулайăн чавсаран çӳлерехри суранне пăхсан, медсестра пуçне пăркаларĕ.

— Халех тухтăра кăтартмалла. Тата ăçта?

— Чĕркуççи тĕлĕнче... Эй, унта чĕрне йĕрĕсем çеç!..

— Пурпĕрех... Ун пек чухне те укол тăваççĕ.

— Пĕтрĕ пуç!..

— Хăвăр айăплă. Кăнтăр кунĕнчех çын арăмĕ патне ан çӳрĕр...

Микулай хыçсăр пукан çине лаках кайса ларчĕ.

— Римма! — куçне-пуçне чарса пăрахрĕ вăл. — Эсир те апла шухăшлатăр-и? Усал сас-хура сирĕн хăлхăра та пырса çитнĕ?.. Эсир... Эсир ĕненетĕр?

— Ĕненмĕттĕм, йĕрĕ куç умĕнчех, — терĕ медсестра, Микулайăн çара чĕркуççине пĕчĕкçĕ аллипе тыткаласа. — Акă вăл йĕрĕ, акă. Йытă чĕрни хăварнă йĕр. Шутка мар кунта. Пуçтарăнăр. Хулана çитмелле. Хăвăртрах.

Çапла Микулайшăн инкек çине синкек килсе тухрĕ. Йĕпе çине сапа.

Анчах Римма тем пек васкатрĕ пулин те, çамрăк агрономăн ăна урамра самай кĕтме тиврĕ. Мĕншĕнне Микулай кĕçех ăнланчĕ, Римма, çутă платйине хывса, халь авă хура юбкăпа сарă кофта тăхăннă. Сулахай алă хурси урлă плащпа «хĕрлĕ хĕрес» сумкине уртса янă, пуçне чечеклĕ тутăр çыхнă. «Медпунктрах выртса тăрать-шим? — шухăшларĕ Микулай. — Е çипуçне сыхлăха кунта тытать. Паçăрхи çутă платйине «дипломатиллĕ тĕлпулу» валли çеç тăхăннă пулас. Тирпейлĕ хĕр. Епле-ха Микулай ăна халиччен курман? Хăш ялсем-ши вăл?»

«Маяк» колхозра пурĕ тăватă Çавалкас: Анатри Çавалкас, Мăн Çавалкас, Тури Çавалкас, Чиркӳллĕ Çавалкас. Малтанхи виççĕшĕ — Çавалăн сылтăм енче, юлашки вара сулахай енче вырнаçнă. Бригадăсен хисепĕ Çавал хĕррипе анатран тăвалла улăхса пырать: пĕрремĕш бригада, иккĕмĕш, виççĕмĕш, тăваттăмĕш.

Çамрăк агроном çак тăватă ялта питĕ сахал çынна паллать-ха. Виçĕмçул пĕлнисене те хăшне-пĕрне маннă. Ку таврара Римма пек «экземплярсем» те пур иккен. Пĕвĕ пĕчĕкçĕ мар унăн. Микулая шăп хулпуççи таран, анчах хăй йăвачă пек чăп-чăмăркка курăнать. Пичĕ-куçĕ çаврака, тути çаврака, сăмси çаврака, кăкăрĕсем çаврака, пĕчĕкçĕ хăлхисем те, «рожки» пек, вăр-çаврашка. Ара, леш, суту-илӳ çыннисем калашле, «макарон изделийĕ». Паçăр Римма колхоз правленине тутăрсăр пынăччĕ. Микулай хĕрĕн хăлхине ун чухнех асăрхарĕ. «Техĕмлĕ çимĕç», — хăй ăссĕн кулса илет каччă.

— Астăвăр, пит ан пăхăр, куçăра пăсатăр, — терĕ хĕр, хăйне каччă сăнаса тăнине сиссе.

— Хитре чечек çине пăхнипе нихçан та куç пăсăлмасть, — кăмăллăн хуравларĕ Микулай. — Пăсăк куç тесен, вăл вара чăн та тӳрленме пултарать.

— Ан кулăр-ха ун пекех, — вăтананçи пулчĕ Римма. — Сирĕн пĕрехмай тăрăхласси.

Вĕсене ĕнтĕ правлени умĕнче çăмăл «ГАЗ-69» машина кĕтетчĕ. Крыльцана Сармаев тухса тăнă. Шарламасть. Сăнĕ кăмăлсăр. Крыльца айккинчен Хветуç инкен тутăр çыхнă пуçĕ курăнать. Хветуç инке — клубпа правленири техничка, хуралçă, ялти «çыхăну кантурĕ». Вăл килекене-пĕрне кĕтсе илет, каякана-пĕрне ăсатать. Ывăнасси-ĕшенесси çук. Уçă чӳречере Иван Трофимовичăн яка пуçĕ çуталать. Агрономпа медсестра çывхарса килнĕçем çутă пуç йăпăртах шалалла кĕрсе пытанчĕ. Газикран кăшт аяккарахра ытти çынсем пăчпач тăраççĕ. Ытла çывăха пыма именеççĕ пулас.

Вĕсен куçĕ умĕнче Микулай хăйне аван мар туять. Пурте сăнаççĕ. Акă вĕсен йытă туланă агрономĕ имĕш. Маттур, каласси те çук!..

Римма ăна шоферпа юнашар лартасшăнччĕ.

— Çук, — терĕ каччă, — хĕрупраçа чыс та хисеп, — юриех вашаватлăн пуç тайса, вăл машинăн малти алăкне уçрĕ те Риммăна ларма сĕнчĕ. «Хăвăртрах тухса вĕçтересчĕ, çын куçĕнчен çухаласчĕ!»

Çап-çамрăк шофер Ванька Черкалов газика вырăнтан хускатса ярсан, Микулай хулпуççийĕ çинчен арман чулĕ йăванса аннă пекех туйăнчĕ.

Вĕсем Аслă урампа уялла тухрĕç. Кĕçех Анатри Çавалкас витĕр те кĕрлеттерсе иртрĕç. Хулана каякан яка шоссе пуçланчĕ. Сылтăмра — парка туналаннă ыраш калчи, сулахайра — тин çеç шăтса тухнă тулă калчи. Машинăна çурхи уçă çил варкăша-варкăша кĕрет. Чуна сиплекен ырă сывлăш.

Шангин шухăшлать: акă колхоз уй-хирĕ. Ешерекен уй-хир. Анчах халлĕхе кунта çамрăк агроном йĕп тăршшĕ калча та çитĕнтермен-ха. Ун вырăнне?.. Ун вырăнне вăл темĕнле пăтранчăк авăра шалтан шаларах, тарăнран тарăнрах путса пырать. Хăйĕн дневникĕнче питлесе çырнă «кулленхи ĕçсен юшкăнĕ» те мар-ха ку, хăрушăрах лачака. Халĕ, ак, ăна «урасран сиплеме» машинăпах тухтăр патне лартса каяççĕ. Медсестра хуралçă пек сыхласа пырать. Институтра чухне Микулай ĕçе çавнашкал пуçăнма ĕмĕтленнĕ-ши? Çук!

Чăн та, питĕ тĕлĕнмелле пулса тухрĕ. Кулăшла. Микулайăн ĕмĕчĕ ир-каç мĕн чухлĕ хăватлăрах çунатланать кулленхи ĕç-пуç ăна çавăн чухлĕ хытăрах килсе çапать. Çуната хуçса пăрахасла. Куç умĕнче вара усал тĕлĕкри пек киревсĕр сăнсем: йытă çăварĕ, Ăçтиçук-Таçук куçĕнче улшăнса тăракан пĕр пуслăх та икĕ пуслăх пăхăр укçасем...

Хăрама нимĕнрен те хăрамасть-ха Микулай. Вăл хăй айăплă маррине пĕлет. Вăл ырă ĕç тăвас тенĕ. Хадаровсем патне уçă кăмăлпа, уçă чунпа пырса кĕнĕ. Уçă чуншăн пур алăк та уçă пулма кирлĕ тесе шутланă. Анчах çынсем ăнланмаççĕ. Çынсем çак ĕçĕн усал енне кăна кураççĕ. «Кăнтăр кунĕнче ют арăм патне...». Ку шухăш ун пуçĕнне те пулман.

Пĕрре, çуллахи каникула таврăнсан, тем пирки-çке Микулай ашшĕ асăрхаттарнăччĕ: «Суя çĕр çулпа чупать, чăнни пĕр çулпа утать», — тенĕччĕ. Суяпа элекрен хăрамĕччĕ Микулай. Ăна пĕр япала çеç пăшăрхантарать ним çук çĕртен намăс курса çӳремелле. Кашни тĕл пулакан çынна эпĕ таса, эпĕ айăпсăр тесе ăнлантараймăн. Çĕр çулпа чупакан суя çавăнпа хăрушă та ĕнтĕ.

Микулай шофер ĕнси çине тинкерсе пăхать. «Çак Ванька Черкаловăн ăраскалĕ, ахăртнех, манăнни пек мар-тăр. Ахăртнех, унăн пурнăçĕ, хăй тытса пыракан машина евĕр, асфальт сарнă шоссе çулĕпе малтан малалла пĕр тикĕс ыткăнать. Вăл — çамрăк та хитре каччă. Хĕрсем юратмалла ăна».

«Канадская полька»... Çапла калатчĕç пулас ку модăна. Ванька Черкалов хăйĕн хура çӳçне питĕ тикĕс кастарнă, тăнлав тĕлĕнчи çӳçĕ вара уйрăмах тикĕс — унашкал тĕрĕс виçкĕтеслĕхе нимĕнле геометрире те шыраса тупаймăн. Паллах, хула парикмахĕрĕсем тăрăшнă. «Хула культури» яла чи малтан çӳçпуç та çи-пуç енĕпе вăйлăрах «сăрхăнса кĕни» сисĕнет. Черкалов модăран юласшăн мар. Ăçтан юлтăр-ха вăл, унăн машина...

Те ялан пуçлăхсене «ямшăк чуптарнипе», те урăх сăлтавпа Ванька Черкалов хăйне питĕ мăнаçлă тыткалать. Çынпа калаçнă чух нихçан та çăварне уçмасть, кашни сăмахне, тен, мăскалпа виçсе кăларать. Тумланасса хулари шукăль каччăсенчен пĕр шит те юлмасть. Анчах кĕреш юмана та шĕкĕ кăшлать тенĕ пек, Ванька Черкаловăн та хăйĕн хуйхи-суйхи пур-тăр çав.

Микулай сисет: шукăль шофер лăпкă мар, ăна хăйпе юнашар ларакан чипер хĕр канăç памасть. Тен, кунта чăн-чăн юрату кăварĕ тĕлкĕшет?! Машинăна тем пек тимлĕ тытса пырсан та, Ванька Черкалов хĕр çине тек-текех куç хӳрипе пăха-пăха илет. Унăн яка пичĕ пĕрре пăчăр-пăчăр хĕрелет, тепре шуралать. Хĕрĕ вара çавна кăшт та асăрхамасть.

Тĕрĕссипе, Римма хăйне Черкалов умĕнче лешĕнчен те мăнаçлăрах тытать. Пăхăсăн, ялти медсестра мар, столицăран килнĕ пĕр-пĕр чаплă тухтăр. Пыр та калаç пирĕнпе!..

Çакна хыçалтан сăнаса ларма питĕ ансат. Хăв ăссĕн йĕкĕлте, тăрăхла, кул. Анчах сана та, Микулай тусăм, ыттисем сăнаççĕ-çке. Шофер умĕнчи пĕчĕкçĕ тĕкĕр çинче эсĕ час-часах е Черкалов куçне, е Римма куçне тĕл пулатăн. Çапла, сана куçран вĕçертмеççĕ. Самантлăха та.

Вара мĕнле пурăнмалла-ха капла?.. Çук, йывăр шухăша парăнмалла мар! Çирĕм тăватă çултах ватăлса ларас-и-ха? Çук, çук!.. Ватă çыннăн ват хăмпи шăтать, теççĕ. Çавăнпа ватă çынна пур япала та йӳçĕ пек туйăнать. Пирĕн чĕрере халлĕхе вĕри юн вылять. Пуçра — çутă ĕмĕт. Микулай сасартăк хăйне питĕ çăмăл туйса илчĕ. Унăн ачалла алхасас та ашкăнас, юрлас та ташлас килсе кайрĕ. «Ухмаха ерместĕп-и эпĕ?! — иккĕленчĕ хăй çав вăхăтрах. — Эй, ним те мар!» Унăн пуçне çавраçил пек ташă такмакĕ килсе кĕчĕ.

— Айта, Ванькка, яра пар, ярапине пире пар! — терĕ вăл урипе тăпăртаттарса.

Римма вăртах каялла çаврăнса пăхрĕ. Унăн ахаль те çаврашка куçĕсем тата ытларах çаврашкаланчĕç.

— Юрамасть, — мӳмлесе илчĕ Черкалов, çăварне уçмасăрах. — Виçине пĕлмелле, — пуçне вăл спидометр еннелле сĕлтрĕ, унтан хушса хучĕ: — Васкакан вакка сикнĕ, теççĕ.

Сармаевăн юратнă сăмахĕ. Шофер ăна хăйĕнни пекех çавăрттарса каларĕ. Анчах Микулайшăн кунта мĕнле сутмалли юмах тупсăмĕ тупăнчĕ. «Васкакан вакка сикнĕ...» Сармаев пурне те çавнашкал ăс парать. Ан васка имĕш. Ку сăмах ĕнтĕ колхозра нумай çыннăн чунне те юнне витнĕ. «Хуçине кура — тарçи, тарçине кура — лаши», — тенĕ ĕлĕк ваттисем. Сармаевăн «ямшăкĕ», Черкалов шофер, чи малтан «хуçи» сăмахне асра тытать. Акă ăçта вăл «Сармаев инерцийĕ», унăн сӳрĕклĕхĕпе мăранлăхĕ! Пур ĕçре те çавнашкал.

Этем шурлăх урлă каçнă чухне тыллапуççи çине пусса пырать. Пĕр тыллапуççи çинчен теприн çине сикет. Мĕн чухлĕ хăвăртрах сикет, çавăн чухлĕ шанчăклăрах малалла каять. Сăмахран, пĕр тыллапуççи çинче кăшт ытларах чарăнса тăтăн, сан уру çав самантрах путма тытăнать. Çапла, шурлăх урлă каçма пулать, анчах ăнăçлă каçасси чи малтан этем вăр-вар утнинчен килет. «Маяк» колхозри ĕç-пуç, тен, унашкалах мар, çапах та кунта темскер пĕр евĕрли пур... Кам пĕлет, çамрăк агроном, тен, каллех ытлашши васкавлă выводсем тăвать?!.

«ГАЗ-69» машинăпа ларса пыракан виçĕ çамрăк çын хулана çитиччен тек виçĕ сăмах та чĕнмерĕ.

Больницăра Микулая вăтам çулсенчи хĕрарăм врач йышăнчĕ. Чи малтанах вăл Риммăна хăтăрса тăкрĕ.

— Ĕнерех килмелле пулнă, — терĕ врач. - Йĕркине мантăн-им?

— Манман-ха, — мăкăнь чечекĕ пек хĕрелсе кайрĕ Римма. — Ара, ку инкек çинчен хам та паян çеç пĕлтĕм-çке.

«Ăçтиçук-Таçук чан çапнинчен», — хăй ăссĕн кулса илчĕ Микулай.

— Пĕр çирĕм-вăтăр кунлăха больницăна хума лекет, — терĕ врач Шангинăн суранĕсене пăхнă хыççăн. — Тĕрĕслемелле, сăнамалла, анализсем тумалла.

— Аплах-и вара? — шикленмеллипех шикленчĕ Микулай. — Эпĕ...

Унăн сехри хăпнине врач лайăх сисрĕ. Кулкаласа, пуçне пăркаларĕ: сыхланарах çӳремеллеччĕ имĕш.

— Римма, эс Ферми вакцинипе инъекци тума пĕлетĕн-и? — ыйтрĕ врач медсестраран.

— Пĕлетĕп, — терĕ Римма, — пĕлтĕр çулла саккăрмĕш класри шкул ачине йытă çыртсан, хамах сиплерĕм-иç?

— Епле-ха сирĕн ялта йытăсем çав териех усал? — тĕлĕнчĕ врач. — Çыртаççĕ те çыртаççĕ.

— Усалтарах çав, — килĕшрĕ Римма. — Эп хам урăх ялтан та... Тури Çавалкасран...

— Колхозĕ пĕрех, — аллине сулчĕ врач. — Ку юлташа мĕнле йытă çыртнă, пĕр-пĕр урнăскер мар-и?

— Ырă çын йыттиех, — питĕ пăшăрханса хуравларĕ Римма. — Сăнчăрти йытă...

Юрать-ха, Римма чĕлхине ирĕке ямарĕ. Çавăншăн Микулай ăна хăйĕн ăшĕнче тав турĕ. Паçăр медпунктри пек сӳпĕлтетме тытăннă пулсан, пĕтрĕ пуç! Тухса тармалли кăна юлатчĕ.

— Ну, Римма тусăм, кăтарт, эппин, пултарулăхна, — терĕ врач. — Хăвах сиплеме килĕшсен, юлташа больницăна хумăпăр.

Врач кабинетне шурă халат тăхăннă хĕрсем сисмесĕрех пиллĕкĕн-улттăн пухăнчĕç. Пурте Шангин çине тĕлĕнсе пăхаççĕ. Римма калашле, «чэ-пэ»!

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн