Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Надежда Егорова сестрана

Шăкăрт-шăкăрт пушмакпа

Сенкер тумтирпе

Вашкăртса çӳрет аппа

Кунĕ-çĕрĕпе.

Вăл унта та, вăл кунта —

Ĕлкĕрет вăштах.

Хăть çĕрле, хăть кăнтăрла

Ларма çук кăшт та!

Ухмахне йăпатмалла,

Тумалла эмел,

Тумламне тумлатмалла,

Йĕпчĕк тирмелле...

Чирлисем — лавран лавпа,

Вĕçĕ пулас çук.

Мĕн шутлан-ши, шураппа,

Йăпăрт каннă чух?

Шураппа, татах чăтсам!

Эс ĕçчен чухне

Лармĕ кирĕкпе тусан

Сан яту çине!

Пушкин пĕлнĕ чăваша — чунĕпеле йăваша.

Ăна чĕннĕ Ĕрĕмпур, çул кайма сăлтавĕ пур.

Курнă чăваша ялта, вăрăм инçетри çулта.

Хура пӳрт, синкер шăпа — тап-таса чунпа-сăнпа.

Шурă çӳç, шап-шур сухал, калаçать çынпа сахал.

Кил-çурт тăвăр, хĕсĕк çĕр, нуши пысăк виçесĕр.

Шел ыр чунлă стариме, хăçан тухĕ ирĕке?

Тутлă симлĕ пыл-сăри, çепĕç ун сăвви-юрри.

Хурлă çемĕ... Çын хуйхи, пур унта аки-сухи —

Йăлт тĕрленнĕ çемĕре асăнмалăх ĕмĕре.

Халăх чĕлхи — чăн ахах, ялтăрать тăлмачсăрах.

Тĕрĕс, йăлт ăнланмалла — акă мĕнле япала!

Ял легендăпа пуян, эс çакна тӳрех туян.

Илтнине çырать поэт, кирлĕ пулĕ — кам пĕлет.

Курăсăн: майра-патша хĕссе лартнă чăваша.

Хырçă-марçă, куланай — йăлт тирне сĕвет пĕрмай.

Килсе çитнĕ Пăкачав, çĕклесе, хум пек, шăв-шав.

Чăваш шаннă чĕререн, тытнă аллине çĕмрен.

Ак сана йăваш чăваш — унпала пит ан тавлаш!

Халăхшăн шыва, вута кĕрсе хирнĕ улпута.

Сĕм çĕрле е кăнтăрла вăл кĕрешнĕ паттăрла.

Такана çинче кайран ишнĕ, çакнăскер мăйран.

Малалла

(1833, авăн)

Чĕлтĕртетет черченкĕ хытхура,

Вĕлтĕртетсе вĕçет сап-сарă çулçă.

Поэт юратнă кĕркунне хуçаланать, чĕр сывлăш уçă,

Чуна кантаракан тĕнче умра,

Гаврила камердинер шапăлти-çке пит...

Лашисене хистет сухаллă ямшăк.

Гаврила, итлесем, ларсамччĕ тĕк эс, ан шăн,

А леш çаплах çине-çинех шӳтлет,

Улпучĕ кăмăллă. Çакна вăл сиснĕ ахăр.

«Кам çак?» — тесе ыйтсассăн, «Генерал килет!» —

Тесе шарт! сиктерет ыйтакана, туятăр.

Тайкаланса юлать хыçа ула юпа.

Хăй станци пуçлăхĕ кăмăллама васкарĕ.

Кӳме чупать тусанлă мăн çулпа.

Умра шап-шур çуртсем...

Ку Чĕмпĕр мар-и?

«Загряжский кĕпĕрнаттăр тарават», —

Поэт валли кунта çыру çитернĕ.

Питĕрпуртанах мăшăре çырать.

Хăна хавасланать.

(Хуçа кĕç Пушкина Шуваловпа калаçтарать —

Ача чух çав мучи Пугачевпа форейторта¹ ерсе çӳренĕ).

Çул килнĕ хыççăн, сывлăш çавăрсан,

Тус-йышĕпе паллаштарать хуса кйç хăнана.

Залра хĕрачасем кĕтсе лараççĕ-мĕн — курсам —

Малалла

Ирхине ултă сехетре «Ракета» кафере ĕçлекен Лида Симакова повар ĕçе килсен каçхи хуралçă алăк уçса кĕртменнипе тĕлĕнсе шаках хытса тăчĕ.

Повар кафере каçхи хуралçăра студентсем тăнине пĕлет. «Çĕр каçа вĕренсе ларнă та ку çын халĕ хуп турттарать ĕнтĕ», — тесе шутларĕ вăл тимĕр алăк умĕнче ун-кун пăхкаласа тăраканскер. Кнопкăна пусса тепре шăнкăравласан тин алăка уçрĕ хуралçă.

— Каçарăр, часах уçаймарăм, — терĕ каçхи хуралçă шалтан тухакан сасăпа.

— Мĕн тумалла, киле каймалла мар-ши тесе те шутланăччĕ. Чим-ха, сан сăну та улшăннă, чирлесе ӳкмерĕн пулĕ те? — ыйтрĕ Симакова кăштах кукăрăлса, сулахай аллине сылтăм енчен тытса тăракан çамрăка курсан.

— Чирлемен-ха, — сăмаха тăсса хуравларĕ хуралçă, — тулĕк сывланă чух кăкăрта тем ыратать.

— Чирлемен пулсан кăкăрта ыратас çук.

— Суранлантăм пулас...

— Мĕнле суранлантăн? — те тĕлĕнсе, те пĕлес килнипе ыйтрĕ повар.

Иртнĕ каç кафере мĕн пулса иртнине каласшăн пулмарĕ вăл, сылтăм аллипе кăна суланçи турĕ.

— Кăкăрта ыратать терĕн, апла манăн «Васкавлă пулăшу» чĕнес пуль.

— Кирлĕ мар, — терĕ хуралçă, — ыратни кăштахран хăех иртсе кайĕ.

Малалла

Оля Терентьевапа

Надежда Ильина ĕçтешĕмсене

Кăлтăр ик кăвакарчăн

Аслă çурт хĕррипе.

Çурт хĕрри кăвакарчĕ

Кăвак çут тĕррипе.

Икĕ кайăк çуначĕ

Вăр вĕçме хатĕрех.

Вĕçме хатĕр саманчĕ

Хăй вăл тепĕр тĕрек.

Вĕçсе кайĕ ик кайăк,

Вăхăт çитрĕ вĕçме!

...Вăхăт çитĕ те — кайăп.

Кайăп çăлтăр виçме.

Оля Терентьевапа

Надежда Ильина ĕçтешĕмсене

Раштав сивви ку нарăсра

Çиллес шатăртатать.

Ик хĕрача пĕр харăсах

Вĕçсе-чупса пырать.

Ăçта васкатăр, пикесем,

Ăçта мĕнле пушар?

Кама çăласшăн пикенсех,

Пуласшăн юнашар?

Çунать-и хамăрăн хула,

Кама тăшман тыллать?

Космодемьянская майлах

Каятăр вĕт тыла!

Мускав шыва путать иккен

Синкер хуплать чуна

Пshатăп эпĕ те, хĕрсем,

Путсан — малтан путам!

Тĕпчев институтĕнчи

ентешĕме Валентина Харитоновăна

Пуç кашлать, хĕсет ăшра,

Каптăрми! Мĕн пулнă теп.

Ак каллех сыватăшра

Хăйранса выртатăп эп!

Тап-таса та çап çутах,

Калаçма хăват та çук.

...Чĕç тума тытса утап

Ыттисем курман пек чух.

Ачашлаççĕ йĕпчĕкпе

Алăран та каçакран,

Сĕтекне кĕленчепе

Тумлатаççĕ пăрăхран.

Вальă-Альăсем кунта

Шурă тумлă та маттур.

Укçапа телей сунсан

Шеллесе илни те пур.

Ик Йăван, пĕр Михаля

Каллĕ-маллĕ уткалать.

— Во, кунта Пари а ля! —

Тет те мат хушса калать.

Тавлашаймăн вĕсемпе.

— Тут тебе не институт!

Туртса çапĕç те йĕмпе,

Тăрса юлăн çара кут.

Чирлисен апат лапкки

Сарлака та, вăрăм та.

Кĕркури Çеруш Валькки

Пăшт ларать мал вырăнта.

Тухтăр, тухтăр, шураппа

Туллиех сыватăшра.

Малалла

Литературăри тăвана —

Мĕтри Юмана асăнса.

(Автор).

1.

Эп сан çинчен ача чухнех илтсеччĕ.

Пĕррехинче «Савăт ачи Микул» —

Турпас пек кĕнеке алла лексеччĕ, —

Мĕтри Юман куçарнă, пĕлнĕ пул!

Мĕскер çинчен сăмахĕ — халĕ маннă,

Ун чух чăваш кĕнекине курсан

Ăна эп çĕрĕ-çĕрĕпе чăмланă, —

Тăван чĕлхе — тĕлĕнмелле асам.

Чĕлхи вара тăлмачăн питĕ çывăх,

Çу сĕрнĕ тейĕн — чăн чăваш чĕлхи.

«Кам пулчĕ çавă? Пĕлмесессĕн çылăх», —

Тесе шута каяттăм эп хайхи.

Анчах хуравĕ çук. Ăна шырарăм

Журнал тĕркисенче тупас тесе.

Çыраççĕ-мĕн пăтранчăклă та вăрăм —

«Тăшман», «националист» тата «эсер».

Ярлăкусем чылай, кашни хăрушă,

Йĕп пек чикеççĕ çамрăк ăрăва.

Кумса çӳренĕ пичетре пĕр хушă

Тиркенĕ чух калавпала сăвва.

Ача-пăча шухăланма пăхсассăн,

Ăна милиципе хăратнă пек,

Малалла

Ытла та кăсăклă иртеççĕ кунсем: мĕнле те пулин камит сиксе тухатех.

Акă, тĕслĕхрен, паян ĕçрен килтĕм те алăк умĕнче кушак ларнине асăрхарăм. Çав тери ыйтуллăн пăхать куçран Мурка. Çиесси килет пулĕ-ха. Çиччас, хаклăскерĕм, сана пулă çитерĕп... Ĕнер кăна ятарласа шăнтнă пулă туяннăччĕ. Васкасах холодильник алăкне уçатăп.

Ак, тамаша... Пĕр пулă та çук. Ара, ăçта кайса кĕнĕ? Мĕнле холодильник пулчĕ ку? Нимĕн те тăмасть унта: йăлтах — шăмми-шаккипех — ирĕлсе каять.

Апат-çимĕç ăçта кайса кĕнине кăштах чухлакалатăп-ха...

Икĕ ураллă кушак аçин — Михалян — ĕçĕ ку. Гороскоппа та кушак çулĕнче çуралнă та... Чăн-чăн кушак аçиех çав. Ара, кунĕпех диван çинче хуп турттарать, ниçта та ĕçлемест. Каçхине вара кухньăна «сунара» тухать.

Упăшка çинчен пырать-ха сăмахăм. Мăшăр тени тĕрĕсех те мар-ха та... Экс-упăшка теççĕ-и вырăссем? Унпа уйрăлнăранпа 15 çул та иртсе кайрĕ ĕнтĕ.

Виçĕ хутчен те авланса пăхрĕ, çапах та ман патах таврăнать. Эпĕ çав тери лайăх-ши е ытти хĕрарăмсем хаклама пĕлмеççĕ-ши ăна?

Эй, тата... Çав киревсĕр кахал Михаля çинчен калаçса çăвар тутине те сая ярас килмест-ха манăн.

Малалла

Пилеш юрпа витсе сӳнтерчĕ

Талккиш вут хыпнă кăкăрне.

Ман чӳрече умне ӳкерчĕ

Юнпа тĕрленĕ тутăрне.

Çулçи ӳксен çырли те ӳкĕ,

Тумлам вĕçне те пăр шăнать.

Çанталăкăн пур хăйĕн чӳкĕ,

Пурах вăл ĕнтĕ манăн та.